نام علمی: Eucalyptus spp
کاشت و داشت اکالیپتوس :
تکثیر اکالیپتوس از طریق نهال وبذر : واندام های رویشی (قلمه وپیوند زدن ) انجام می گیرد .
الف) تکثیر ازطریق دانه : پس از بدست آوردن بذر مناسب که معمولا یکی از کارهای اساسی در امر بذرگیری از این درخت شناخت درخت مادر می باشد. بذر را در زمینی می کارند که دارای خاک نرم ونسبتا مرطوب همراه با نور باشد. بعد از گذشت یک هفته بذرها جوانه زده وخطر وجود علف های هرز نهال ها را تهدید می کند برای از بین بردن علف های هرز در چندین مرحله باید به وجین آن اقدام کرد.
ب) تکثیر ازطریق نهال : در این روش پرورش نهال مطرح است که در نهالستان یا درگلدانهای مخصوص جیفی پات یا کیسه پلی اتیلن انجام می شود که حاوی شن – خاک رس وکود حیوانی به نسبت 4: 1: 1 است . هر چه قوه نامیه کمتر باشد تعداد بذر بیشتری استفاده می شود و اگر بذر کوچک باشد با شن مخلوط وسپس کشت می شود وبعد از سبز شدن تنک می گردد ونهال های اضافی در گلدانهای دیگر باز کشت می شوند. در مرحله 4 برگی بذور در بهار کشت و تا اواخر پائیز می توان از نهال های حاصله استفاده کرد.
برای بهتر جوانه زنی بذر اکالیپتوس می توان از روش های زیر استفاده کرد.
1- قرار دادن در آب جوش تا زمانی که اب سرد شود .
2- قرار دادن در اسید سولفوریک غلیظ وسپس شستشو
3- استراتیفیکاسیون درشن مرطوب در 5 درجه سانتی گراد
در هنگام کشت نهال درمزرعه طول آنها نباید کمتر از 15 وبیشتر از 35cm باشد. فاصله و تراکم کشت در درختان اکالیپتوس باید کاملا رعایت شود بدین ترتیب که در هرهکتار حداکثر 2500 اصله اکالیپتوس به فاصله 3*3 کاشته شود.
جهت مراقبت های لازم بعد از کاشت می توان از سموم دالپون وکروزان استفاده کرد. (جهت علف های هرز)
ج) تکثیر اکالیپتوس توسط اندام های رویشی : ازدیاد از این طریق اهمیت خاصی در توسعه و انتشار پایه های مرغوب دارد . بدین وسیله می توان صفات مناسب ایجاد شده در بعضی پایه های را حفظ کرد وتوسعه داد. البته قلمه وپیوند این گیاه بسیار مشکل است .
گونه های اکالیپتوس بیشتر در زمینهای باتلاقی و مرداب ها وبر حسب نوع گونه در آب وهوای نیمه خشک ونیمه مرطوب و خاک نسبتا آهکی و ماسه ای بهتر رشد می کنند.
زمان برداشت :
دوره برداشت اکالیپتوس به نوع گونه کیفیت رویشگاه تراکم جنگل ونوع محصول قابل مصرف در بازار بستگی دارد. بهترین فصل محصول برداری برگ ها در مرداد تا مهرماه می باشد.
اهداف تولید نهال در ایران ومناطق کاشت :
با هدف تولید چوب وایجاد فضای سبز در مناطق گرمسیری ونیمه گرمسیری کشور و از برگ این گیاه به عنوان بخور استفاده می شود گرما را به خوبی تحمل می کند اما در مقابل سرما مقاومت چندانی ندارد وخشک می شود ولی با شروع فصل گرما ریشه جوش می دهد وسریعا رشد می کند این سیکل تا 5 سال ادامه می دهد و سپس قدرت ریشه جوش دادن را از دست می دهد.
موارد مصرف چوب آن :
در صنایع کاغذ سازی – روکش وجعبه سازی همچنین تیرساختمان –تولید الیاف دیسکوز (ابریشم مصنوعی) پایه های تونل ، مصارف سوخت در حال حاضر کشورهای برزیل و آرژانتین بیشترین سطوح جنگل کاری خود را به درخت اکالیپتوس اختصاص داده اند.
مزایای درخت اکالیپتوس
1- رشد سریع و کوتاه بودن دوره بهره برداری
2- قابلیت کشت در ارضای فقیر (خاکهایی که برای کشاورزی مناسب نیست )
3- دارا بودن سازش اکولوژیکی زیاد
4- ایجاد تفرجگاههای مناسب
5- قابل استفاده بودن در خاک های باتلاقی و یا باسطح آب زیر زمینی بالا
6- مقاوم به شوری
7- مقاوم در مقابل آتش سوزی بدین صورت که مجددا شاخه وبرگ می دهد.
8- به دلیل قابلیت بالا در پمپاژ آب در زمین های باتلاقی و ماندابی مانع از تجمع پشته آنوفل می شود.
در پایان می پردازیم به طرح زراعت چوب اوکالیپتوس در استان کرمان
گونه E.camaldulensis در جنوب ایران و به خصوص در استان کرمان مورد استفاده قرار گرفته است . و در طرح های زراعت چوب نیز مطرح می باشد. نام عمومی آن در انگلیسی Red river gum است . ارتفاع آن 20 تا 30 متر و در خاک های اسیدی – خنثی و قلیایی می روید. نیاز به زهکشی دارد نورپسند است رنگ پوست خاکستری و قابلیت هرس طبیعی را داراست . در اواخر بهار و اوایل تابستان گل می دهد گلها به رنگ سفید کرم تا زرد وهر ماه فروردین – گرده افشانی توسط حشرات میوه کپسول نخودی شکل وحاوی دانه های ریز ، تولید این گیاه از طریق قلمه بسیار مشکل است. اما دانه ها را می توان بعد از 6 ماه از زمان گلدهی جمع آوری کرد.
قدرت رویش آن بالاست و تا 8 ماه می تواند دوره خشکی را تحمل کند. با افزایش فشار اکولوژیکی واقتصادی برروی جنگل ها وصنایع می توان برای اصلاح سودآوری و بهره وری مناسب تر از چوب والوار آن استفاده کرد . این گونه حساس به سرماست وباید در سال های اولیه رویش درمعرض آن قرار نگیرد. در مناطق باد خیز دچار شکستگی می شود. وباید باد شکن احداث گردد. البته چوب این گونه بعد از قطع واستحصال بسیار محکم می شود و از قابلیت ارتجاعی خوبی نیز برخوردار خواهد بود. دانسیته چوب اکالیپتوس 65/0 gr/cm3 و جزو چوب های نیمه سنگین محسوب می شود. دوام طبیعی چوب اکالیپتوس متوسط بوده و دارای سختی متوسط است . حداقل دوره بهره برداری این درخت 7 سال در نظر گرفته شده است . ازکاربردهای مهم این گونه در استان کرمان با توجه به معدن خیز بودن ومخصوصا وجود معادن زغالسنگ استفاده به عنوان تیر وشمع معادن می باشد. وجود باغات گسترده پتانسیل مناسبی رابرای صنعت جعبه سازی وبسته بندی ایجاد کرده است رنگ متمایل به قرمز چوب این گونه استفاده از این چوب را در صنعت روکش وتخته لایه مناسب کرده است که شرط استفاده در این صنعت وجود چوب های کم گره وبا قطر زیاد می باشد. مهم ترین کاربرد آن در صنعت خمیر کاغذ وکاغذ سازی است . از کاربردهای دیگر استفاده در فیبر وتخته سازی – تخته خرده چوب ، نجاری مبل سازی ، ساختمان سازی ، خراطی ، مدل سازی وساخت دست افزار می باشد.
