بادرشبویه ( بادرشبی، بادرشبو، بادرنجبویه ترکی )
نام انگلیسی: Moldavian balm
نام علمی: Dracocephalum moldavica L
تیره: Lamiaceae
شرح: نام علمی آن به معنی سر اژدها گرفته شده و اشاره به ظاهر گل دارد . گیاهی معطر، علفی، یکساله، دارای ساقه چهارگوش و ارغوانی ( به علت وجود ماده آنتوسیانین) است. برگ ها دندانه دار و سبز رنگ، ارتفاع بوته 60 – 80 سانتیمتر، گلها به رنگ بنفش تیره و گاهی صورتی که تعداد زیادی از آنها به میوه تبدیل می شود. گلها بسیار شهدآور و مورد توجه زنبورها، بذرها به رنگ قهوه ای و دارای علامت V شکل که از این نظر شبیه بذر بالنگو شهری می باشد.
قسمت های مورد استفاده: اندامهای هوایی گیاه مورد استفاده قرار می گیرد. زیستگاه و گردآوری : پراکنش آن در ارواسیا و شمال آمریکاست . در بادرشبویه سرشاخه های گل دار برداشت می شود . زمان برداشت هنگامی است که 80 درصد کشتزار به گل نشسته باشد.
ایران : این جنس در ایران 8 گونه علفی یکساله و چند ساله معطر دارد ، که سه گونه آن انحصاری ایران است . که از میان آنها گونه D. ketschii با نام زرین گیاه مصرفهای دارویی سنتی دارد.
روش کاشت گیاه بادرشبویه:
مواد و عناصر غذایی مورد نیاز بادرشبویه: ازت نقش عمده ای در رشد و عملکرد بادرشب دارد. مقدار ازت مصرفی معمولا"60 تا 80 کیلوگرم در هکتار است که اوایل بهاربه عنوان سرک به گیاه داده می شود البته در طول دوره ی رویش مقداری اکسید فسفرو اکسید پتاس نیز نیاز دارد.
آماده سازی خاک برای کاشت بادرشبویه: پس از برداشت محصول قبل، زمین را شخم متوسطی می زنند و پس ازخرد شدن کلوخه ها با دیسک زمین را تسطیح می کنند. اواخر زمستان بستر را برای کشت بذر کاملا" آماده می کنند.
تاریخ و فواصل کاشت بادرشبویه: زمان مناسب برای کاشت بادرشبو اواسط فروردین است. فاصله ردیف ها از یکدیگر60 تا 70 سانتی متر است ،عمق بذر متفاوت است و بستگی به نوع خاک و شرایط آب و هوایی محل کشت دارد وبین 2تا3 سانتی متر است.
روش کاشت بادرشبویه: کشت بادرشبویه توسط بذر به صورت ردیفی در زمین اصلی انجام می گیرد به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک جهت تسریع در رویش بذر باید غلتک سبکی زده شود.
مراقبت و نگهداری بادرشبو: در طول رویش گیاهان مبارزه با علف های هرز ضروری است. قبل از کشت می توان از علف کش اولیترف به مقدار 3 تا 4 لیتر در هکتار استفاده نمود. برگردان کردن خاک بین ردیف ها از بدو رویش گیاه تا قبل از آنکه فواصل بین ردیف ها بر اثر رشد گیاهان بسته شود یک تا دو مرتبه سبب تسهیل در تهویه خاک شده و رشد گیاه را تسهیل می کند. آبیاری تاثیر مطلوبی در رشد و عملکرد و کیفیت و کمیت مواد موثره بادر شبی دارد از این رو گیاهان باید به طور منظم آبیاری شوند. پس از اولین برداشت میانچه گیاهان آبیاری شوند کمبودازت خاک همراه با آبیاری تامین گردد می توان 2 یا حتی 3 بار محصول را برداشت نمود. بادرشبو کم و بیش به آفات و بیماری ها مقاوم است.
برداشت محصول بادرشبویه: بادرشبویه در مرحله گلدهی از بیشترین مقدار ماده موثره برخوردار است چنانچه گیاهان را برای استخراج اسانس کشت کرده باشند اواخرمرحله گلدهی هنگامی که یک سوم میوه ها سبز رنگ شده باشند زمان مناسب برای برداشت محصول می باشد. محصول را می توان با دست یا ماشین برداشت نمود. گیاهان باید از فاصله 30 تا 35 متری از سطح زمین برداشت شوند. جمع آوری ساقه های ضخیم و چوبی شده و همچنین برگ های خشک مناسب نیست و سبب کاهش کیفیت مواد موثره بادرشبو می شود.اندام های برداشت شده را باید در سایه و با استفاده از خشک کنهای الکتریکی در دمای 40 تا 50 درجه خشک نمود. عملکرد بیشتر رویش تازه ی بادرشب بین 3 تا 4 تن در هکتار است که نسبت اندام تازه به خشک 4 به 1 است .
جمع آوری بذر بادرشبویه: چنانچه گیاهان برای استحصال بذر کشت شده باشند ،اواسط تابستان هنگامی که یک سوم بذور گل های تحتانی ساقه می رسند زمان مناسبی برای برداشت آن ها می باشد تاخیر در برداشت دانه ها جایز نیست زیرا خشک شدن بیش از حد دانه ها موجب ریزش آن ها می شود. عملکرد بذر بادرشبو بین 5/. تا 1 تن در هکتار است.
