خیار

خیار

خیار متعلق به خانواده   Cucurbitaceae      با نام علمی Cucumis sativus و نام انگلیسی  Cucumber  میباشد.منشا خیار جنوب آسیا است، اما اکنون در اکثر قاره ها رشد میکند.در آمریکای شمالی اصطلاح خیار وحشی به گیاهانی با جنس های       Marah    و   Echinocystis     اشاره دارد،اگرچه این دو ارتباط نزدیکی با هم ندارند.خیار جزء سبزی های قدیمی محسوب میگردد که حدود 300 سال قبل از میلاد مسیح کشت وکار میشده است.

*گیاهشناسی

میوه خیار معمولا استوانه ای شکل است.ساقه گیاه حالت رونده دارد.خیار میتواند بصورت هیدروپونیک بدون ریشه رشد کند.طول میوه خیار میتواند تا حدود 60 سانتی متر و قطر آن حدود 10 سانتی متر برسد.حدود 95% خیار آب است.این گیاه برگ های بزرگی دارد و میتواند روی سایر گیاهان سایه اندازی کند.

*آماده سازی زمین جهت کاشت خیار

شخم زدن،دیسک زدن و دندانه کشیدن از عملیات لازم جهت اماده سازی زمین قبل از کاشت میباشد، زمان شخم و شکستن کلوخه ها در مناطق برحسب زمان کاشت متفاوت است.مکان هایی که تاریخهای کاشت از 5 فروردین تا 21 فروردین است، شخم و شکستن کلوخه ها در طی اسفند انجام میشود. در جنوب زمین خیارکاری را بصورت بستر مرتفعی جهت تامین زهکش درمی آورند.در خاک هایی با زهکش خوب زمین را بطور مسطح شخم میزنند.این محصول احتیاج به 50-34 کیلو ازت برای هر هکتار دارد که قسمتی از آن قبل از کاشت و مابقی بعنوان کود سرک داده میشود، همچنین احتیاج به حدود 78 کیلوگرم فسفر و حدود 130 کیلو گرم پتاس دارد.

*کاشت خیار

در مناطقی که طول فصل رشد زیاد است خیار دو بار کشت میکنند.کشت اول ازبهار تا تیر تمام میشود که به آن کشت بهاری میگویند.کشت دوم از اواخر مرداد و اوایل پاییز تا زمانیکه هوا اجازه برداشت میدهد برداشت میکنند که این نوع کشت در اصفهان رایج است. کشت بهاره محصول بهتر و بیشتری دارد.

به دلیل حساسیت خیار به سرما بهتر است در فصل بهار کشت شود. خیار را بصورت ردیفی، کپه ای میکارند.کشت کپه ای در زمین های مسطح و مناطقی با خاک های سنگین انجام میشود.جهت کاشت 10-8 یا 4-3 بذر بیشتری کاشت میشود تا به کمک هم خاک را بشکافند، بعد با تنک کردن، تعداد را به 4 عدد کاهش میدهند.فاصله ردیف ها 150*120 تا 240*180 سانتی متر در نظر گرفته شود.

در کشت ردیفی که در کنار پشته و زمین مسطح است، با ماشین بذرکاری میکنند، بعد بوته های اضافه تنک میگردد.حداکثر فاصله ردیف 180-120 سانتی متر است و بسته به هدف کشت تنک میشود.

*عملیات داشت خیار

مبارزه با علف های هرز خصوصا در اویل فصل رشد خیلی مهم است.هدایت بوته ها به سمت پشته و کود سرک ، سله شکنی قبل از خارج شدن بذرها در خاک سنگین از جمله عملیات داشت میباشد.

وجین علفهای هرز بلافاصله بعد از سبز شدن صورت میگیرد، در کشت جوی و پشته که سر پشته خشک است یکبار وجین کفایت میکند.

*خاک مناسب کاشت خیار

برای حداکثر عملکرد خیار خاک های رسی-لومی خاک های خوبی هستند به شرطی که مواد آلی در آن ها زیاد باشد .همچنین بمنظور تولید محصول زودرس خاک سبک مثل لوم با مواد آلی زیاد، زهکش خوب و نگهدارنده رطوبت مناسب است.خیار اسیدیته خاک بین 7-5.5 را میتواند تحمل کند.

*آبیاری خیار

خیار محصول سریع الرشد است، ریشه های خیلی قوی و عمیق ندارد بنابراین نیاز به آبیاری زود به زود و منظم دارد.بیشترین نیاز به آب زمانی است که میوه ها شروع به رشد میکنند .به طور معمول برای خاک معمولی در اویل فصل رشد که گیاه وارد میوه دهی نشده هفته ای یکبار ولی اگر خاک سبک بود 5 روز یکبار و در موقع برداشت آبیاری با برداشت همزمان شود و هر دو روز یکبارانجام شود.

*میزان بذر مورد نیاز جهت کاشت

وزن هزار دانه خیار حدود 36.5 میباشد و بسته به نوع کشت بین 5-3.5 کیلوگرم در هکتار بذر مورد نیاز است.

*عملکرد خیار

متوسط عملکرد در ایران حدود 17 تن در هکتار است ولی بطور معمول 40-30 تن در هکتار محصول میدهدو در شرایط مساعد حتی تا 60 تن هم محصول میدهد.در گلخانه های خاکی تا 120 تن در گلخانه های هیدروپونیک 300-250 تن در هکتار میتوان محصول برداشت کرد.در مزرعه خیار ثابت شده است اگر کندو زنبورعسل وجود داشته باشد عملکرد بیشتر میشود.نکته مهم اینکه اگر کشاورز بتواند در گلخانه از هر هکتار 120 تن و یا در فضای باز 60-40 تن خیار تولید کندبنابراین نوع واریته و رقم و خصوصیات آن بسیار حیاتی بوده و کشاورز باید با توجه به منطقه رقم مناسب را انتخاب نماید.

*برداشت خیار

لازمه ی برداشت خیار خوب، ترد با اندازه حدود 12 سانتی متر، برداشت زود به زود (سه روز یکبار) است.اگر در اوج باردهی است ممکن است بهتر است یک روز در میان یا حتی روزانه به مزرعه سر بزنید.اگر خیار روی بوته باقی بماند ویزرگ شود عملکرد بعدی بوته را کاهش می دهد. بطور میانگین از کشت بذر تا برداشت خیار 65-60 روز طول میکشد.

*آفات و بیماری های خیار

-سفیدک درونی

-پژمردگی باکتریایی

-آنتراکتوز غده ای ریشه

-نماتد

- لکه زاویه ای ویروسی و ....

*تفاوت خیار گلخانه ای و مزرعه ای:

-ارقام گلخانه ای ماده زا و پارتنوکارپ هستند یعنی نیازی به گرده افشانی ندارند ولی ارقام مزرعه ای نیاز به گرد افشانی دارند.

-در ارقام گلخان های حتی اگر تلقیح صورت بگیرد میوه بدشکل میشود و اصطلاحا میوه سرگزی میشود. دلیل سرگزی شدن این است که انتهای خیار بذر میدهد و رشد زیادی میکند.

-بذر ارقام گلخانه ای کلا  F₁ است و نمیوان از گیاه گلخانه ای بذر گرفت به همین دلیل باید همیشه بذر خریداری شود.

-در انواع مزرعه طول میوه کوتاه تر و در انواع گلخانه ای کشیده تر میشود

-بوته و برگ ارقام گلخانه ای بزرگ تر و رشد آن ها خیلی بیشتر است و محصول بیشتری میدهند.

-از نظر کیفیت میوه ، عطر و طعم ارقام گلخانه ای کمتر است.

-پوست ارقام گلخانه ای ضخیم تراست.

-رنگ میوه ارقام گلخانه ای کمی تیره تراست.

-ارقام گلخانه ای نسبت به تنش ها مثل آفات، بیماری ها، خشکی و ... حساس تراست.

ارزش غذایی خیار به ازاری هر 100 گرم

*سوالات رایج

-علت بزرگ شدن میوه خیار چیست؟

دیر چیدن مهم ترین دلیل است البته گاهی ژنتیک بذر روی انداره خیار تاثیر دارد.

-طعع خیار به چه عواملی تاثیر دارد؟

50% به عوامل به زراعی و 50% به عوامل زنتیک بستگی دارد.