نام علمی زرشک: Berberis densiflova = Berberis integerrirna
درصد خلوص بذر زرشک: 97%
درصد قوه نامیه بذر زرشک: 74%
وزن هزاردانه بذر زرشک: 15 گرم
نام انگلیسی زرشک: berberry
نام فارسی : زرشک ، زرشک زرافشانی
خانواده: Berberidaceae
پراکنش گیاه زرشک: گرگان (پارك گلستان ، شاه کوه ، شاه پسند ) ، آذربایجان (خوي ، دره قطور ) ، 48 کیلومتری غرب اصفهان، لرستان (دورود ، اشتران کوه ) ، فارس (43 وپکیلومتری شیراز و 4 کیلومتری غرب حسین آباد )، اردکان (دشت ارژن ) ، کهکیلویه و بویراحمد (یاسوج یا تل خسرو ) ، کرمان ، خراسان ، تهران (رودك دره ، میگون ، بالاي رینه سمنان ، یزد (شیرکوه ، نزدیک یزد، 78 کیلومتری شمال شرق ابرقو)
اکولوژي زرشک: بطور کلی زرشک در مناطق نیمه مرطوب و تا حدي مرطوب دیده می شود حتی در استانهاي مرکزي در جاهاي مرطوب بچشم می خورد – نیاز خاکی ندارد ولی بارندگی 300 تا 400 میلیمتر را می پسندد.
موارد استفاده گیاه زرشک: میوه به مصارف تغذیه می رسد و مصارف درمانی دارد میوه یا بذر حالت قابض ، مغذي داشته و ضد عفونی کننده است البته پوست ریشه ، ریزوم ساقه و برگ هم استفاده می شود .
موارد استفاده بذر زرشک: جهت تکثیر گیاه کاربرد دارد.
اندازه بذر زرشک: طول (5/5 میلیمتر) - عرض 2/2 میلیمتر - قطر 1/4 میلی متر
شکل بذر زرشک: شکل بذر تخم مرغی بوده و در نوك آن حالت سوراخ مانندي بچشم می خورد .
رنگ بذر زرشک: رنگ بذر کرم مایل به قهوه اي بوده و رنگ میوه زرشکی است .
نوع میوه بذري زرشک: سته ، قرمز ، صاف (نرم)، بدون خامه
هکتولیتر بذر زرشک: 720 گرم در لیتر
تعداد بذر در کیلوگرم زرشک: 130000 عدد
مشخصات دیگر : جهت سبز شدن در شرایط آزمایشگاه بستر TP و دمای 18 تا 22 درجه سانتی گراد به مدت 10 تا 14 روز کافی است. البته پیش سرما در دماي 1 تا 5 درجه سانتی گراد بمدت 6 تا 13 هفته کافی بنظر می رسد . در شرایط تجاري میوه معمولاً شامل دو بذر است بعنوان بذر بکار می رود گاهی اوقات هم بذرها کاملاً بوجاري می شوند.
گیاهان زرشک Berberis به خانواده Berberidaceae تعلق دارند، بومی نواحی معتدله و نیمه گرمسیری و شامل گروه بزرگی از گیاهان بوته ای همیشه سبز و یا خزاندار هستند که 5-1 متر ارتفاع می یابند . در میان گونه های مختلف این گیاهان انواعی همانند B.vulgaris و B.thunbergii; به عنوان گیاهانی خوراکی و یا زینتی بخصوص رنگ زیبای برگسار در طی پاییز بیش از دیگر نمونه ها مورد توجه قرار گرفته اند. برخی انواع گیاهان زرشک در طول شاخه های خود و یا حتی در حاشیه برگهایشان دارای تیغ هستند و تیغهای موجود بر روی ساقه می توانند 30-3 میلمتر طول بیابند. برگهای زرشک 10-1 سانتیمتر طول دارند . گلهای زرشک زرد یا نارنجی رنگ هستند و 6-3 میلیمتر قطر با شش عدد گلبرگ و 6 عدد کاسبرگ دارند . میوه ها قرمز رنگ به طول حدود 1 سانتیمتر هستند و در انواع خوراکی بسیار مورد استفاده قرار میگیرند. برخی از نمونه هایی که امروزه کاشته می شوند حاصل دو رگه گیری بین گونه های این گیاهان و اصلاح نژاد آنان هستند. نام انگلیسی انواع زینتی این گیاه Japanese barberry,Thunberg's barberry, Red barberry و زرشک خوراکی عموما با نام European barberry شناخته می شود.
شرایط محیطی زرشک :
آبیاری زرشک : نیاز آبی گیاهان زرشک بخصوص بوته های بالغ آن چندان زیاد نیست به همین دلیل مورد انتخابی خوبی برای کاشت در مناطقی است که از نظر آب و همچنین کیفیت آب (آبهای نسبتا شود) مشکل دارند . با این وجود در 4-3 سال ابتدای کشت می بایست با توجه به شرایط خاک و میزان نگهداری رطوبت در آن ، آبیاری را انجام داد تا سیستم ریشه گیاه قوی و گسترده شود تا در سالهای بعد بتواند به خوبی فعالیت کند . به عنوان مثال برای گیاهان جوان هر هفته یکبار و برای گیاهان بالغ تر هر دو هفته یکبار عمل آبیاری انجام می شود .
دمای مناسب برای کشت زرشک: گیاهان زرشک بسته به نوع از 7- درجه سانتیگراد تا حداکثر حدود 23- درجه سانتیگراد را تحمل می کند و به نظر می رسد که گرمای شدید تابستان بیشتر این گیاهان را آزار می دهد تا سرمای زمستانی . به همین دلیل بهتر است که اگر در منطقه ای با تابستانهای بسیار گرم و همچنین خشک زندگی می کنید این گیاه را در مکانی بکارید که از ظهر به بعد از سایه برخوردار باشد .
نور مناسب برای کشت زرشک: این گیاهان مکانی با نور کامل (حداقل 8-6 ساعت نور مستقیم افتاب) تا نیمه آفتاب (حداقل 5-4 ساعت نور مستقیم آفتاب ) را می پسندند. همچنین برخی انواع آن بخصوص در میان نمونه های زینتی شرایط سایه را نیز به شکل مناسبی تحمل می کنند. انواعی که میوه تولید می کنند نسبت به انواع زینتی به طور کل به نور مستقیم آفتاب بیشتری نیاز دارند تا میوه هایی با کیفیت خوب و مناسب تولید کنند .
خاک مورد نیاز زرشک: گیاهان زرشک تقریبا در هر خاکی می رویند و از این نظر گیاه قانعی است و در خاکهایی نسبتا سبک با زهکش خوب بهترین نتیجه را دارد. برای کوددهی نیز نیز گیاه کم توقعی است معمولا برای انواع خوراکی از سال دوم یا سوم به بعد و هر دو سال یکبار بعد از برداشت محصول در پاییز و یا اوایل زمستان از 10-5 کیلوگرم کود بسیار پوسیده حیوانی استفاده می شود برای درختان بزرگتر می توان میزان کود را افازیش داد. بر اساس توصیه کارشناس در برخی باغات پرورش این گیاه گاهی از کودهایی همانند فسفات آمونیم در پاییز و یا زمستان و همچنین کود اوره در بهار نیز استفاده می شود . میزان مصرف این کودها می بایست بر اساس تجزیه و تحلیل آزمایشات خاکشناسی باشد اما به هر حال در خاکهای شنی این مقادیر را 150 کیلوگرم در هکتار کود فسفات آمونیم و 100 کیلوگرم در هکتار کود اوره معرفی کرده اند. برای گیاهان زینتی نیز دادن کود پوسیده دامی و یا خاکبرگ به ضخامت حدود 7-5 سانتیمتر در ابتدای بهار و یا مصرف کود ملایم 10-10-10 دو مرتبه در سال در ابتدای بهار و در ابتدای تابستان کفایت می کند.
تکثیر زرشک: زرشکهای وحشی معمولا بذر تولید می کنند و می توانند با پراکندن بذرشان به خوبی تکثیر شوند و حتی برخی از گونه های آن به دلیل تولید زیاد بذر و تکثیر زیاد، در برخی مناطق که شرایط آب و هوایی برای رشد و نمو آنان مناسب است به شکل گیاهی پر رشد و مزاحم در میایند. به نحوی که برای کنترل و کاهش میزان رشد آنان گاهی از سموم شیمیایی نیز استفاده می شود. کاشت قلمه ها راه دیگر تکثیر این گیاهان است که میتوان از قلمه نیمه خشبی آن در اواسط تابستان تا حدود فصل پاییز استفاده کرد. قلمه ها به طول 15-10 سانتیمتر تهیه می شوند و حدود یک سوم تا یک دوم قسمت پایینی آن بدون برگ می شود و برخی از پرورش دهندگان نیز تنها 3-2 برگ در بالای قلمه باقی می گذارند و مابقی را قطع می کنند . برای محیط کاشت می توان از مخلوط شن +پرلایت و یا هر مخلوط دیگری که علاوه بر داشتن رطوبت مناسب زهکش خوبی نیز داشته باشد می توان استفاده کرد. قلمه ها را در محیط کاشت قرار دهید و مراقب عدم خشک شدن محیط باشید. گفته می شود اگر حداقل سه گره (گره محل اتصال برگها به ساقه است که البته این برگها قبل از کاشت قلمه ها حذف می شوند) در زیر محیط کاشت قرار گیرد نتیجه بهتری در ریشه زایی بدست می آید وجود دستگاه مه افشان و یا کشیدن پلاستیکی شفاف بر روی قلمه ها به منظور نگهداشتن و حفظ رطوبت اطراف قلمه ها به ریشه زایی بهتر آنان کمک می کند. محیط نیز می بایست روشن باشد اما گلدان محتوی قلمه ها و یا مکان کاشت آنان حتما به دور از نور مستقیم خورشید باشد و دما نیز در حدود 22-20 درجه تنظیم شود. ریشه زایی قلمه ها در حدود شش تفه طول می کشد و زمانی که طول ریشه ها به حدود 3-2 سانتیمتر رسید می توان نسبت به جابجایی آنان اقدام کرد. روش دیگر تکثیر این گیاه استفاده از پاجوشهای آن است . پاجوشهای 3-2 ساله را که حدود 70-60 سانتیمتر طول دارند می توان از کنار گیاه مادری جدا کرد و به عنوان گیاهی مستقل در مکان جداگانه کشت کرد. معمولا درختچه ها و بوته هایی که حدود شش سال سن دارند پاجوش مناسب تولید می کنند که برای جداسازی مناسب است .
آفات و بیماری زرشک: از بین بیماری های این گیاه می توان به شانکر، سرخشکیدگی ، لکه برگی قارچی ، سفیدک پودری، پژمردگی ورتیسلیوم و بیماری قارچی زنگ است . از آفات معمول این گیاه می توان به شته ، شپشک ، زنبور سرشاخه خوار و کنه تارعنکبوتی اشاره کرد.
هرس زرشک: ارتفاع این گیاهان را می توان با هرس کنترل کرد . در فصل پاییز تا اوایل فصل بهار می توان ساقه هایی را که بیش از اندازه بلند شده اند را تا سطح سایر شاخه ها کوتاه کرد. همچنین برای جوان سازی بوته ها می توان حدود یک سوم از ساقه های قدیمی را از حدود سطح زمین کوتاه کرد. توجه کنید برای جلوگیری از شوکه شدن گیاه به دلیل هرس سخت و شدید، بهتر است که نباید بیش از یک سوم ویا 30٪ حجم کل شاخسار از کل گیاه حذف و جدا نشود. این عمل را در فصل رکود گیاه انجام می دهند . همچنین در طی فصل رشد و برای گیاهان زرشک که به شکل زینتی و به عنوان حصار کاشته می شود می توان هر هشت هفته یکبار نسبت به کوتاه کردن نوک ساقه هایی که بیش از اندازه بلند شده اند و کوتاه کردن آنان تا سطح دیگر ساقه ها اقدام کرد.
