سنبل الطيب

درصد خلوص بذر سنبل الطیب: 90%

درصد قوه نامیه بذر سنبل الطیب: 90%

وزن هزاردانه سنبل الطیب: 0/6 گرم

نام های فارسی : سنبل الطیب، علف گربه

نام انگلیسی  سنبل الطیب: Valerian

نام علمی  سنبل الطیب: Valeriana officinalis

خانواده  سنبل الطیب: Valerianaceae

رنگ بذر  سنبل الطیب: قهوه اي روشن تا تیره و در مواردي متمایل به سبز زیتونی است .

نوع میوه بذري  سنبل الطیب: گندمه یک دانه اي و ناشکوفا با جنین محوري کوچک.

سنبل الطیب از زمان های گذشته به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند همواره مورد توجه و استفاده انسان بوده است. مردمیونان از سال 924 پس از میلاد مسیح خواص دارویی این گیاه را می شناختند و برای معالجه برخی بیماری های عصبی از آن استفاده می کردند.
عبارت والریان از کلمه لاتین »والار « مشتق شده و به معنای سلامتی است که نشان دهنده خاصیت شفابخشی سنبل الطیب است.
ریشه و ریزوم سنبل الطیب در تمام فارماکوپه های معتبر به عنوان یک گیاه دارویی معرفی شده است. مواد موثره آن در صنایع داروسازی موارد استعمال فراوانی دارد. این مواد بر روی سیستم عصبی مرکزی تاثیر داشته، آرام بخش، خواب آور، و ضد تشنج است. همچنین برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار می گیرند.
اسانس سنبل الطیب ضد دل پیچه بوده و به هضم غذا کمک می کند. در حال حاضر اروپا بزرگ ترین بازار سنبل الطیب جهان محسوب می شود. به طوری که در سال 1990 ، 65 درصد از بازار 2/ 4 میلیون دلاری سنبل الطیب را به خود اختصاص داده است. در صنایع دارویی اکثر کشورهای توسعه یافته از مواد موثره این گیاه داروهای متفاوتی به نام های والریان، کاردیوزان، بالدریان، بالدریپان ووالمان تهیه و به بازار دارویی عرضه می شود.
این گیاه در مقیاس وسیعی در کشورهای آلمان، روسیه، آمریکا، لهستان، هلند، بلژیک، ژاپن، مجارستان و فرانسه کشت می شود.
مشخصات گیاه سنبل الطیب:
سنبل الطیب بوته ای استوار و چند ساله است. گونه های مختلف سنبل الطیب از نظر شکل ظاهری و تیپ های شیمیایی (مواد موثره) بسیار متفاوتند. مهم ترین آن ها عبارتند از: والرانا افیسینالیس ، والریانا کولینا ، والریانا اگزالتاتا، والریانا پروکورنس و والریاناسامبوسی فولیا. والرانا افیسینالیس شامل سه واریته به نام های لاتیفولیا (با نام های آلتیسیما ، ماژور و اگزالتاتا هم نام است) ، مدیا تینولیا (با نام های مینور وانگوستی فولیا هم نام است) می باشد. والرانا افیسینالیس نیز شامل زیر گونه های متفاوتی است که از نظر شکل ظاهری و تیپ شیمیایی با یکدیگر متفاوتند.
در سال های اخیر سنبل الطیب هندی (تبتی) به خاطر مقادیر زیاد مواد موثره مورد توجه صنایع داروسازی قرار گرفته و در کشورهای مختلف تحقیقات زیادی به منظور کشت و اهلی کردن آن در حال انجام است. منشا سنبل الطیب ، نواحی معتدل اروپا و آسیا (بین عرض های جغرافیایی 41 و 70 درجه ) گزارش شده است. ریشه دارای ریزومی کوتاه و استوانه ای شکل است. از ریزوم انشعاب های متعدد گوشتی و استوانه ای شکل به طول 10 تا 15 سانتی متر و به قطر 2 تا 5 میلی متر خارج می شود. قسمت خارجی ریشه قهوه ای روشن و قسمت داخلی آن سفید رنگ است.
در سال اول رویش برگ های طوقه ای تشکیل می شود. گیاهان پس از گذراندن سرمای زمستان ، در سال دوم به ساقه می روند. ارتفاع ساقه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین 50 تا 150 سانتی متر می باشد. ساقه تو خالی، استوانه ای شکل و دارای شیارهای طولی است. برگها به صورت متقابل نسبت به یکدیگر روی ساقه قرار می گیرند. برگ های پایینی دمبرگ بلندی دارند. در حالی که به تدریج به طرف بالا از طول دمبرگها کاسته می شود. گل ها از اواسط بهار (اواخر اردیبهشت) سال دوم به صورت مجتمع در انتهای ساقه های اصلی و فرعی پدیدار می شوند. گل ها دو جنسی، سفید یا صورتی رنگ هستند و از بوی مطبوعی نیز برخوردارند. هر گل دارای یک تا سه پرچم و جامی مرکب از پنج گلبرگ پیوسته به تخمدان است که در زیر گل قرار می گیرد. میوه تخم مرغی شکل ، به رنگ قهوه ای روشن ، طول آن 2 تا 5 و عرض آن 1/3 تا 1/5 میلی متر می باشد. بذر یک قسمتی است و در قسمت فوقانی آن 10 تا 15 شعاع پر مانند ظریف و کوچک (پاپوس) وجود دارد. وجود پاپوسها و سبک بودن بذر سبب می شود تا بذرهای رسیده به سهولت از گیاه جدا و به اطراف پراکنده شوند. وزن هزاردانه 0/5 تا 0/6 گرم است.
ریشه سنبل الطیب حاوی متابولیتهای ثانویه ارزشمندی است که این مواد مدت ها پیش توسط محققان مورد شناسایی قرار گرفته است. اسانس یکی از این مواد است که مقدار آن در گونه های مختلف سنبل الطیب و همچنین تحت شرایط اقلیمی مختلف متفاوت و بین 0/5 تا 1/7 درصد است. تعداد دیگری از محققان مقدار اسانس را بین 0/4 تا 0/6 درصد گزارش کرده اند.
یکی از محققان اظهار می دارد، ریشه گونه سامبوسی فولیا حاوی دو تا سه درصد اسانس است و ریشه والریانا افیسینالیس واریته آنگوستی فولیا (به سنبل الطیب ژاپنی معروف است) چهار تا هشت درصد اسانس دارد.
مهم ترین ترکیلات تشکیل دهنده اسانس را »والرنون » ، « آلفا و به تا پینن » ، « فنکون » ، « کامفن « و »پیرسن « تشکیل می دهد. این اسانس همچنین محتوی اسیدهای آلی مانند »اسیدوالرنیک » ، « اسید ایزووالرنیک » ، « اسیدکافئیک « و »اسید استیک « می باشد.

بوی تند ریشه سنبل الطیب ناشی از وجود »اسیدایزووالرنیک « است. چون بوی این ماده گربه را به طرف خود جلب
می کند، از این رو به این گیاه علف گربه نیز گفته می شود. برای اولین بار در سال 1966 از ریشه سنبل الطیب ترکیبات »ایریدوئیدی « به نام های »واله پوترات « (شامل »والترات « و »اسه والترات »( « دیدرووالترات « (شامل »دیدروالترات » « دیوکسی اول دیدروالترات « ) و »ایزووالترات « (شامل »ایزووالترات « و 7-اپی داستیل ایزووالترات « و...) کشف شد. از این میان والتراتها و دیدرووالتراتها از مهم ترین ترکیبات ایروئیدی (والهپوتریاتها) مورد استفاده در صنایع داروسازی هستند. مقدار کلی »واله پوتریاتها « در ریشه مختلف و به رقم گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین یک تا سه درصد است. تعدادی از محققان معتقدند که ریشه سنبل الطیب هندی (تبتی) بیشترین مقدار »واله پوتریاتها « را دارا هستند. تحقیقات انجام شده در شمال تهران نشان می دهد که ریشه های سنبل الطیب کشت شده در این منطقه از بیشترین مقدار دیدروالریات برخوردار است.
میوه سنبل الطیب 10 تا 20 روز پس از تشکیل به تدریج می رسد. بذرها در سال اول پس از برداشت از قوه رویشی مناسبی برخوردارند. با گذشت زمان از قوه رویشی آنها به شدت کاسته می شود. بذرها در شرایط مناسب ، 7 تا 12 روز پس از کاشت سبز می شوند. رشد اولیه این گیاه بسیار کند است. در سال اول فقط برگ های طوقه ای تشکیل می شود. در سال دوم گیاه دارای رشد سریعی است و به ساقه می رود. گلهل نیز در سال دوم رویش ، پدیدار می شوند. ریشه سنبل الطیب نیز در سال دوم از رشد و توسعه زیادی برخوردار می شود و از سال سوم از عملکرد ریشه کاسته می شود.
با آغاز فصل سرما در حالی که اندام های هوایی گیاه خشک می شوند، ریشه زنده است و فعالیت خفیفی دارد. تحقیقات نشان می دهد که سرمای زمستان نقش عمده ای در عملکرد ریشه و کیفیت مواد موثره آن دارد.
نیازهای اکولوژیکی سنبل الطیب
سنبل الطیب در طول رویش به هوای معتدل و آب نسبتا" زیادی نیاز دارد. این گیاه را در مناطقی که بارندگی سالانه بین 600 تا 700 میلی متر باشد می توان کشت کرد.
کشت سنبل الطیب در سطوح وسیع تحت شرایط آبیاری امکان پذیر است. بذر سنبل الطیب در دمای 18 تا 20 درجه سانتی گراد و در حضور نور و رطوبت کافی جوانه می زند. تاریکی مانع رویش بذر این گیاه می شود.
سنبل الطیب را در خاک هایی با بافت متوسط ، حاصلخیز و غنی از ترکیبات و مواد هوموسی و با زه کش مناسب باید کشت کرد. ضخامت زیاد سطح الارض سبب گسترش و توسعه ریشه و نیز سبب افزایش عملکرد آن می شود.
خاک های سنگین و بسیار مرطوب برای کشت سنبل الطیب مناسب نیست. کشت در چنین خاک هایی سبب تضعیف شدن گیاه و تولید ریشه های کوچک ، نازک و شکننده می شود که هنگام برداشت ریشه و شستن آن ها مقدار زیادی ریشه در زمین باقی می ماند. آب ایستایی برای سنبل الطیب مناسب نیست و سبب کاهش عملکرد ریشه و مواد موثره آن می شود.
تناوب کاشت سنبل الطیب:
اگرچه سنبل الطیب را می توان با هر گیاهی به تناوب کشت کرد، ولی در زمین هایی گیاهان ریشه ای مانند سنبل ختایی ، انجدان رومی ، و نعناع کشت شده باشد بهتر است چهار تا پنج سال پس از برداشت آن ها سنبل الطیب کشت شود. چنانچه در فصل پاییز به انتقال نشاء های سنبل الطیب به زمین اصلی اقدام شود، بهتر است با گیاهانی مانند غلات ، خردل ، نخود و سبزیجات به تناوب کشت گردد. ولی اگر در فصل بهار به انتقال نشاء اقدام شود توصیه می شود با گیاهان وجینی به تناوب کشت شود.
سنبل الطیب نسبت به کشت مداوم در یک زمین بسیار حساس است و تکرار کشت آن در یک زمین پس از دو تا سه سال انجام پذیر است.
مواد و عناصر غذایی مورد نیاز سنبل الطیب:
سنبل الطیب در طول رویش به مقادیر متوسطی مواد و عناصر غذایی نیاز دارد. بنابر نظر محققان مواد و عناصر غذایی فراوان و همچنین تهی بودن خاک از این مواد سبب کاهش عملکرد ریشه و مواد موثره آن می شود. تناسب صحیح بین ازت و فسفر نه تنها سبب افزایش عملکرد ریشه می شود بلکه تاثیر مطلوبی در رویش گیاه خواهد داشت.

تحقیقات نشان می دهد پتاسیم تاثیر چندانی بر عملکرد ریشه و رویش این گیاه ندارد. کودهای حیوانی کاملا" پوسیده سبب افزایش عملکرد ریشه می شود. از این رو توصیه می شود در فصل پاییز هنگام آماده ساختن خاک 15 تا 20 تن در هکتار ، کود حیوانی کاملا" پوسیده به زمین هایی که سنبل الطیب کشت می شود اضافه گردد. در فصل پاییز افزودن 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر ، 20 تا 30 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس و 30 تا 40 کیلوگرم در هکتار ازت به عنوان مقادیر پایه ، نقش عمده ای در افزایش عملکرد ریشه و مواد موثره آن دارد. اواسط بهار باید 40 تا 50 کیلوگرم در هکتار ازت به طور سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد.
آماده سازی خاک برای کاشت سنبل الطیب:
آماده سازی خاک به زمان و روش کشت سنبل الطیب بستگی دارد. چنانچه این گیاه در فصل پاییز کشت شود باید پس از برداشت محصول قبل، کود حیوانی مورد نیاز گیاه به خاک اضافه و سپس شخم متوسطی زده شود. در صورت لزوم پس از اضافه کردن کودهای شیمیایی مورد نیاز گیاه باید دیسک مناسبی به منظور شکستن کلوخه ها ، زده شود و سپس زمین تسطیح و بستر خاک برای کشت این گیاه آماده گردد. چنانچه سنبل الطیب در فصل بهار کشت شود از انجام اعمالی که سبب کاهش رطوبت خاک شود باید خودداری نمود.
تاریخ و فواصل کاشت سنبل الطیب:
تاریخ کشت این گیاه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویس بستگی دارد. زمان مناسب برای کشت مستقیم سنبل الطیب اوایل بهار است. در این صورت بذرها مستقیما" در زمین اصلی و در ردیفهای به فاصله 40 سانتی متر کشت می شود. تحقیقات انجام شده در ایران نشان می دهد که اواسط تابستان (نیمه دوم تیر) زمان مناسبی برای کشت غیرمستقیم سنبل الطیب است( 2و 3). در کشت غیر مستقیم بذرها در ردیفهایی به فاصله 15 تا 20 سانتی متر در خزانه کشت می شوند و روی آن ها را باید با خاک برگ به ضخامت 0/1 سانتی متر پوشاند. به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک غلتک مناسبی زده می شود. پس از دو تا دوونیم ماه هنگامی که ارتفاع نشاءها به 15 تا 17 سانتی متر رسید (اواخر شهریور- مهر) آن ها را باید به زمین اصلی در ردیفهایی به فاصله 40 تا 50 سانتی متر و فاصله دو بوته در هر متر طولی 20 تا 25 سانتی متر منتقل کرد.

فصل پاییز زمان مناسبی برای تکثیر رویشی سنبل الطیب است. چنانچه انتقال نشاءها با ماشین انجام گیرد فاصله ردیف ها نباید از 50 سانتی متر کمتر باشد. نتایج تحقیقات نشان می دهد که تاریخ ، فواصل کاشت و وجین علف های هرز نقش عمده ای در عملکرد ریشه ، مقدار اسانس و واله پوتریات آن دارد.
روش کاشت سنبل الطیب:
تکثیر سنبل الطیب به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد. سنبل الطیب توسط بذر و یا از طریق رویشی قابل تکثیر است.
کاشت و تکثیر سنبل الطیب توسط بذر به دو روش مستقیم و غیر مستقیم صورت می گیرد. 

کاشت مستقیم: در برخی کشورها به علت بالا بودن رطوبت و بارندگی مناسب همواره از کاشت مستقیم بذر در زمین اصلی استفاده می شود. با استفاده از ردیف کار، بذرها به صورت سطحی در ردیف هایی با فواصل مناسب کشت می شوند. پس از کشت انجام غلتک مناسب سبب تسریع و هماهنگی در جوانه زدن و رویش بذر می شود.
کاشت غیر مستقیم: در زمان مناسب بذرها را در خزانه ای که بستر که بستر آن به همین منظور آماده شده کشت می کنند.
روی بذرها را حداکثر به ضخامت 0/ 1 سانتی متر با خاک برگ می پوشانند. سپس غلتک مناسبی زده می شود. چون نور و رطوبت سبب تسریع در جوانه زنی بذر می شود سطح خزانه را با پوشش های مناسبی می پوشانند . پس از سبز شدن باید به برچیدن پوشش های مذکور اقدام نمود. برای هرکتار زمین به 500 تا 700 متر مربع خزانه نیاز است. در هر متر مربع به یک گرم و برای هر هکتار زمین به 500 تا 700 گرم بذر با کیفیت مطلوب نیاز است.
نشاءها در اواخر شهریور تا اوایل مهر که ارتفاع آن ها بین 15 تا 17 سانتی متر می رسد باید به زمین اصلی منتقل شوند. با آغاز فصل سرما از رشد و نمو گیاهان کاسته می شود و اندام هوایی گیاهان بر اثر سرما خشک می گردد. ولی ریشه ها زنده و از فعالیت خفیفی برخوردارند. اوایل بهار سال بعد گیاهان از رشد سریعی برخوردار گشته و ساقه گل دهنده ظاهر می شود.

همان طور که ذکر شد در اوایل بهار نیز نشاءها را می توان به زمین اصلی منتقل کرد. تحقیقات نشان می دهد عملکرد ریشه گیاهانی که در فصل بهار منتقل شده اند نسبت به گیاهانی منتقل شده در فصل پاییز 20 تا 25 درصد کاهش نشان می دهد.
تکثیر رویشی: تکثیر رویشی از طریق تقسیم بوته انجام می گیرد. در تکثیر رویشی گیاهان به سرعت به گل رفته و ریشه توسعه نمی یابد. از این رو به ندرت و در شرایط خاص از این روش برای تکثیر سنبل الطیب استفاده می شود.
مراقبت و نگهداری 
چنانچه نشاءها در فصل پاییز به زمین اصلی منتقل شوند ، ریشه آن ها ممکن است به بیرون از خاک رشد کنند. از این رو اوایل بهار باید غلتک مناسبی بر روی گیاهان زده شود. در این فصل (بهار) نیز کود ازت مورد نیاز گیاهان به صورت سرک باید به خاک اضافه شود.
علف های هرز با سنبل الطیب در استقرار و جذب رطوبت ، مواد و عناصر غذایی رقابت می کنند. از این رو مبارزه با علف های هرز در طول رویش سنبل الطیب نقش عمده ای در افزایش عملکرد ریشه دارد.برگردان کردن خاک بین ردیف ها نه تنها سبب تهویه خاک و افزایش عملکرد ریسه می شود. بلکه در از بین بردن علف های هرز بسیار موثر است.
بدین جهت به همراه مبارزه شیمیایی با علف های هرز ، وجین مکانیکی آن ها نیز ضرورت دارد. در سطوح وسیع کشت باید از علف کش های مناسب استفاده کرد. چنانچه نشاءها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند از علف کش آرزین به مقدار 2/ 5 تا 3/ 5 کیلوگرم در هکتار و چنانچه نشاءها در فصل پاییز منتقل شده باشند اوایل بهار قبل از رویش سنبل الطیب از همین علف کش به مقدار 3/ 5 تا 4/ 5 کیلوگرم در هکتار می توان استفاده نمود. در سال دوم رویش از علف کش آرزین به مقدار چهار تا پنج کیلوگرم در هکتار می توان استفاده کرد.
تحقیقات نشان می دهد سنبل الطیب به علف کش های دیوران ، سینبار وپندیمتالین (مانند استامپ ) مقاومت نشان می دهد و می توان در طول رویش از این علف کش ها استفاده کرد.
بیماری ها و آفت ها ممکن است در طول رویش خسارت زیادی به گیاهان وارد کنند که عدم توجه به آن سبب کاهش
شدید عملکرد ریشه می شود. بیماری های قارچی سنبل الطیب عبارتند از: سفیدک سطحی ، در نتیجه حمله این قارچ سطح برگ ها پوشیده از مواد سفید رنگ مایل به خاکستری می شود. در اواخر فصل با فاسد شدن سلولها به لکه های زرد یا قهوه ای رنگ تبدیل می شوند که در این حالت عملکرد به شدت کاهش می یابد. با به کارگیری روش های مناسب ، مواد و عناصر غذایی مناسب به زراعی (تناوب کاشت مناسب، مواد و عناصر غذایی مناسب و تراکم مناسب گیاه) می توان مانع از ابتلای گیاهان به این بیماری شد. برای مبارزه شیمیایی با این بیماری می توان از سموم گوگرد دار استفاده کرد. سفیدک دروغی سنبل الطیب ، از بیماری های قارچی دیگری است که ممکن است در طول رویش ، سنبل الطیب را آلوده سازد. از علائم این بیماری بروز لکه های زرد یا سفید رنگ در سطح برگ ها است. در پشت این لکه ها پوشش قارچی به رنگ سفید متمایل به خاکستری به وجود می آید. در بوته های آلوده فواصل میان گره ها کم و ساقه کوتاهتر می شود. قارچ لکه برگی نیز در شرایط گرم و مرطوب گیاهان را آلوده می کند استفاده از سموم مناسب نقش عمده ای در کنترل این بیماری دارد.
لارو برخی حشرات می تواند صدمه های زیادی به گیاهان وارد آورد. تناوب کشت مناسب و استفاده از آفت کش هایی مانند دی متوات نقش عمده ای در کنترل آن ها دارد.
برداشت محصول سنبل الطیب:
ریشه سنبل الطیب مانند هر ریشه حاوی مواد موثره در اواخر دوره رویش (پاییز یا زمستان) از بیشترین مقدار مواد موثره برخوردار است.
چنانچه نشاءها در پاییز به زمین اصلی منتقل شده باشند باید در فصل پاییز (مهر- آبان) سال بعد برداشت شوند. اگر نشاءها در فصل بهار به زمین اصلی منتقل شده باشند به ندرت در فصل پاییز همان سال برداشت می شوند. در این صورت نیز توصیه می شود ریشه ها در فصل پاییز سال بعد برداشت شوند.
تحقیقات انجام شده نشان می دهد برداشت ریشه در فصل پاییز سال سوم مناسب نیست ، زیرا نه تنها از عملکرد ریشه کاسته می شود بلکه سبب کاهش مواد موثره آن نیز می گردد.
قبل از برداشت ریشه ابتدا باید اندام های هوایی گیاهان را برداشت کرد. در سطوح کم ، کشت پس از آبیاری زمین با بیل یا چهار شاخ اقدام به برداشت ریشه می شود. در حالی که در سطوح وسیع کشت با استفاده از ماشین (مانند ماشین برداشت سیب زمینی) محصول ریشه را باید برداشت کرد.
پس از برداشت ریشه ، آن ها را با آب جاری شسته و بلافاصله باید خشک کرد. دمای مناسب برای خشک کردن ریشه 40 تا 50 درجه سانتی گراد است. استفاده از درجه حرارت های بیشتر مناسب نیست و تاثیر نامطلوبی بر مواد موثره ریشه بر جای می گذارد.
از آن جا که بوی ریشه سنبل الطیب جاذب گربه است، از این رو پی از خشک شدن، ریشه ها را باید در محلی دور از
دسترس گربه انبار نمود. عملکرد ریشه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش ، نوع گیاه و روش برداشت ریشه بستگی دارد.
تحقیقلت انجام شده در ایران نشان می دهد که در سال دوم رویش عملکرد ریشه خشک 1/5 تا 2 تن در هکتار و در سال سوم رویش ، از عملکرد آن کاسته می شود.
ریشه سنبل الطیب از بوی تند و کم و بیش نامطلوبی برخوردار است از انبار کردن آن ها در مجاور گیاهان مطبوع نظیر
نعناع ، بابونه ، ریحان ، ... باید خودداری نمود. 

جمع آوری بذر سنبل الطیب:
بذرهای سنبل الطیب از اواخر اردیبهشت ، به تدریج می رسند. بذرهای رسیده از گیاه جدا و به کمک پاپوسها به سهولت به اطراف پراکنده می شوند. از این رو ، برداشت بذر باید به دقت انجام گیرد تا بتوان به حداکثر مقدار بذر دست یافت. در بعضی کشورها پس از انجام لقاح ، گل ها را داخل پاکت های مخصوص قرار می دهند. پی از رسیدن و کامل شدن بذرها گل ها را در حالی که در داخل پاکت هستند از ناحیه زیر دمگل جدا و بذرها را جمع آوری می کنند. از این روش در مقیاس کوچک کشت می توان استفاده استفاده کرد. با بارش باران یا وزش باد ممکن است پاکت ها پاره یا ساقه ها شکسته شوند. در سطوح وسیع کشت استفاده از پاکت برای جمع آوری بذر وقرون به صرفه نیست. روش های یک مرحله ای یا دو مرحله ای ، روش های دیگری برای جمع آوری بذر در سطوح وسیع کشت هستند. در روش یک مرحله ای ، هنگامی که قسمت اعظم بذرها می رسند ساقه های گل دهنده را باید جدا و سپس خشک کرد. پس از خشک شدن، بذرها را بوجاری تمیز و جمع آوری کرده و در مکان مناسب باید نگهداری نمود.
در روش دو مرحله ای قبل از رسیدن کامل بذرها ساقه گل دهنده را جدا کرده و برای مدتی روی زمین قرار می دهند تا کاملا" برسند. در مرحله دوم به برداشت، خشک کردن و سپس تمیز کردن آن اقدام می شود. مقدار عملکرد بذر متفاوت است و به روش برداشت آن ها بستگی دارد و بین 30 تا 200 کیلوگرم در هکتار است.