شلغم

شلغم

شلغم با نام علمی Brassica rapa و نام انگلیسی Turnip از خانواده Brassicaceae  می باشد. گیاهی است دو ساله است که از ریشه ان تغذیه می کنند.  کشت و کار این سبزی قدمت بسیاری دارد. برخی منشا شلغم را آمریکا و سیبری  اما برخی منشا آن را غرب آسیا می دانند زیرا در خاورمیانه هم سالیان سال است که کشت می شود. در بعضی کشورها شلغم را به خاطر شاخه و برگ ولی در ایران بخاطر ریشه گوشتی کشت می شود.

از لحاظ ارقام به دو دسته سفید گوشت و زرد گوشت تقسیم می شوند. سفید گوشت ها مصرف برای شاخ و برگ و ریشه است. ارقام زرد   yellow Globe و yellow Aberdin است.

ویژگی ها:

شلغم دارای مقادیر زیادی املاح معدنی، ویتامین، قند و پروتئین هست. مواد آلی بودار موجود در شلغم باعث بوی مخصوص آن می گردد.

گیاهشناسی:

شلغم گیاهی دوساله و خود ناسازگار است. البته از نظر زراعی یکساله محسوب می شود. ساقه گلدهنده آن از قسمت خوراکی خارج شده، طول آن به 80-60 سانتی متر می رسد. گل آن به صورت خوشه ای بوده و به رنگ زرداست. میوه آن غلاف بوده و حاوی 20-15 بذر است. شلغم دارای برگ های کشیده بوده که این برگ ها پوشیده از کرک های ریز می باشند. برگ های شلغم به مریستم ساقه چسبیده هستند. برگ ها سبز روشن ، نازک و تا حدودی کرکدار می باشد. برخی رقم ها فقط برای تولید برگ کاشته می شوند. ممکن است شکل شلغم گرد، استوانه ای یا کروی باشد . قسمت بیرونی شلغم سفید، سبز، ارغوانی یا ترکیبی از این رنگ ها است و قسمت درونی سفید یا زرد کم رنگ می باشد .گیاه شلغم در زمستان ورنالیزه می شود و رنگ گل آن هم رنگ گوشت ریشه است.

آماده سازی زمین:

بهتر است کود حیوانی را قبل از کاشت بذر شلغم، به خاک اضافه کنید تا از آسیب به گیاه جلوگیری شود. میزان مورد نیاز کود حیوانی حدود 70 تا 110 کیلوگرم در هر هکتار است. مقدار کود شیمیایی توصیه شده 120-60 کیلوگرم نیتروژن، 80-60 کیلوگرم فسفر و 80-60 کیلوگرم پتاسیم در هکتار می باشد .فقط دقت شود که این کودها باید طی دو مرحله به خاک اضافه گردد تا تاثیر بیشتری بر رشد گیاه داشته باشند. یکی زمانی که بذر شلغم تازه جوانه زدن است و دیگری زمانی که غده شلغم در حال شکل‌گیری است.

اکولوژی :

شلغم محصول فصل سرد است که نباید در گرما قرار گیرد زیرا گرما موجب سفت شدن بافت ریشه می شود. PH مناسب برای کشت شلغم 6 تا 7.5 است. شلغم در مناطقی که یخبندان های شدید زمستانه ندارند به عنوان محصول تابستانه کشت می شود. این گیاه در زمین های لوم شنی و در خاک های عمیق و حاصلخیز نتیجه بهتری می دهد. شرایط آب و هوایی و نیازهای کودی آن شبیه چغندرلبویی است. عدم آبیاری مناسب و منظم، خاک نامناسب و تراکم زیاد باعث ریشه ای شدن غده آن می شود.

زراعت شلغم:

زمان کاشت:

در مناطق معتدل و سرد یک نوبت در بهار(زودرس) و یک نوبت هم در اواخر تابستان که پاییز برداشت آن است کشت می شود.کاشت بذر به صورت بذرکاری مستقیم در زمین اصلی به روش کشت دستپاش و مکانیکی صورت می گیرد.

میزان بذر مورد نیاز:

میزان بذر مصرفی 4-6 کیلوگرم در هکتار می باشد. در کشت دستی فاصله ردیف ها 50 سانتی متر و در کشت مکانیزه 60 سانتی متر در نظر می گیرند.

آبیاری:

 در زمان کاشت اولین آبیاری صورت گیرد و سه روز بعد از آن دومین آبیاری (پی آب) صورت گیرد. و بعد از آن هر 6 روز یکبار آبیاری انجام شود. تنش آبیاری (عدم آبیاری به موقع یا منظم نبودن آبیاری) باعث ریشه ریشه شدن غده شلفم می گردد.

برداشت:

برای استفاده از برگ های لطیف و جوان شلغم، تعدادی از برگ های شلغم های جوان برداشت می شود. شلغم به هر اندازه ای که بشود، می توان برداشت کرد ولی شلغم های  کوچک و جوان بافت خوشمزه تر و لطیف تری دارند. برای شلغم پاییزه، درست بعد از یخ زدگی سبک (اما قبل از یخ زدگی سخت) برداشت برای طعم شیرین تر توصیه می شود. برای داشتن شلغم شیرین تر، آن ها را در هوای سرد برداشت کنید(شلغم در هوای سرد قند بیشتری تولید می کند). مانند بسیاری از محصولات ریشه ای، شلغم میتواند یک یخ زدگی سخت را تحمل کند و از هر زمان دیگری شیرین تر بیرون بیاید. اما آن ها را خیلی طولانی در زمین منجمد قرار ندهید. در اوایل دوره رشد دو نوبت کولتیوار  زده می شود. در کشت دستی علف های هرز با دست ریشه کنی می گردد. گاهی اوقات شلغم را با شاخ و برگ از زمین در می آورند. به کمک ماشین آلات مخصوصی خاک ها را از ریشه شسته، برگ های زرد حذف و بعد در پلاستیک سوراخ دار بسته بندی می گردد. بهتر است شاخ و برگ حذف شود.

• میزان برداشت شلغم در هکتار چقدر می باشد؟ عملکرد شلغم در هر جریب 3 تا4 تن در هکتار بوده و در هکتار حدود 30 تن برداشت می شود.

• عمق کاشت بذر شلغم چقدر باشد؟

عمق کاشت بذر شلغم را نهایتا تا 2 سانتی متر می توان در نظر گرفت- اگر بذر در عمق بیشتری کاشت شود  به اصلاح بذر خفه شده و رشد نمی کند.