نام علمی: Ziziphus jujuba
عناب از گیاهان بومی فلات ایران، میوه ای خوراکی با خواص دارویی بی شمار است. قدمت این درخت به 12-14 میلیون سال پیش می رسد. عناب از جمله درختان مقاومی است که قابلیت رشد و تولید در مناطق کم آب، خشک، شور با خاک های سبک را دارد. این ویژگی باعث عمر طولانی عناب می شود. در ایران قدمت برخی از درختان عناب به بیش از 370 سال نیز می رسد . چین بزرگترین تولید کننده عناب در سراسر جهان است. بیشترین سطح کشت و پرورش عناب در ایران به خراسان جنوبی، اصفهان، گلستان،مازندران و فارس اختصاص دارد.
عناب (Ziziphus jujuba mill )از تیره Rhamnaceae درختی خزان کننده به ارتفاع 8 تا 12 متر است. تنه آن به رنگ قهوه ای تیره مایل به سیاه است که پوست ناهمواری دارد. شاخه هایی آن خاردار با چوب بسیار محکم قهوه ای رنگ است. شاخه ها در جوانی به رنگ سبز تیره و سپس به رنگ قرمز تیره مشاهده می شود. در عناب دو نوع شاخه وجود دارد، شاخه های خزان کننده ای که در فصل زمستان از درخت جدا شده و روی زمین ریخته می شوند؛ گل و میوه روی این نوع شاخه ها تشکیل شده و شاخه های دایمی و قطور که باعث رشد سالانه درخت می شوند. برگ های این گیاه؛ بیضی شکل است و به طور متناوب روی ساقه قرار می گیرند.
گل های آن به رنگ زرد، معطر و دو جنسه هستند . گرده افشانی به وسیله حشرات انجام می شود. تشکیل گل و میوه این درخت؛ در چندین مرحله صورت می گیرد؛ به همین دلیل بر روی یک درخت میوه های ریز و درشت در مراحل رشدی مختلف مشاهده می شود. گل هایی که در آخر فصل رشد تشکیل می شوند، زمان لازم برای رسیدن را ندارند.
میوه عناب از نوع شفت، کشیده یا مدور می باشد. میوه نارس؛ سبزرنگ بوده و هم زمان با رشد میوه؛ به رنگ زرد در می آید و در زمان رسیدن به رنگ قرمز تیره (عنابی) مشاهده می شود. این میوه؛ هسته سخت و استخوانی دارد. عناب خشک شده، شبیه خرما می باشد از این رو به آن خرمای چینی نیز گفته می شود.
عناب دارای مقدار زیادی قند، اسید موسیلاژ، اسید مالیک و اسید سیتریک، ویتامین A و زینک سولفات است. میزان ویتامین ث موجود در عناب، 10 برابر پرتقال می باشد. چوب عناب به دلیل رنگ زیبا و استحکامی که دارد در منبت کاری و خراطی استفاده می شود.
شرایط محیطی مناسب برای کاشت عناب
دما: به طور کلی عناب آب و هوای گرم را می پسندد و از دمای 38- درجه تا 48+ درجه سانتی گراد را می تواند تحمل کند؛ اما دمای مناسب برای رشد و پرورش این گیاه، 25-35 درجه سانتی گراد است. دمای مناسب در زمان گل دهی؛ بین 22 تا 24 درجه سانتی گراد ( 10-15 روز) می باشد. گرمای زیاد و باد در زمان گرده افشانی باعث کاهش عملکرد محصول می گردد.
نیاز سرمایی: عناب نیاز سرمای پایینی دارد و 200-400 ساعت سرما، کافی است. عناب نسبت به سایر درختان، زودتر خزان کرده و در زمستان دیرتر از خواب بیدار می شود؛ این ویژگی، درخت را از آسیب سرمای زودرس پاییز و سرمای دیررس بهاره مصون نگه می دارد.
نور: عناب؛ درختی بسیار نورپسند است که کاشت متراکم و سایه باعث کاهش عملکرد و رشد رویشی آن می شود. این گیاه در مناطق مختلف کوهستانی، کوهپایه ای و دشت، قابل کشت است. میوه عنابی که در مناطق کوهستانی پرورش می باید، به رنگ روشن تری دیده می شود. کاشت عناب در مناطق کوهستانی با شیب تند از فرسایش خاک جلوگیری می کند.
