نام علمي کاسنی: Cichorium intybus
درصد خلوص بذر کاسنی: ۸۰ درصد
درصد قوه نامیه بذر کاسنی: ۹۹ درصد
وزن هزاردانه بذر کاسنی: ۲/۲ گرم
نام هاي مترادف کاسنی: C . commune Pall. , Cichorium caeruleum Gilib
مشخصات گياه شناسي کاسنی:
كاسني گياهي است با ساقه هاي باريك و طويل كه در حالت وحشي ارتفاعش به ۱ متر مي رسد ولي اگر پرورش يابد از ۲ متر نيز تجاوز نموده ، ساقه کاسنی استوانه اي شكل با انشعابات كم در ناحيه مجاور راس است به طوري كه منحصرا در قسمت انتهايي ساقه، شاخه هايي با حالت فاصله دار از محور اصلي در گياه ديده مي شود. ساقه ي خزنده ي آن به نام ريشه ي ريوند موسوم است. برگ های کاسنی پنجه اي شكل، متناوب، پوشيده از تارهاي فراوان در اطراف رگبرگ مياني، بزرگ و پهن و در حاشيه لوب دار يا دندانه دار بوده كه به صورت مجتمع در قسمت قاعده گياه قرار گرفته اند هستند. شكل ظاهري برگ هاي قاعده ساقه آن با بقيه فرق دارد ، مانند آن كه در قاعده ساقه، برگ ها عموما دراز، منقسم به قطعات عميق دندانه دار و منتهي به يك قسمت انتهايي مثلث شكل است و هر قدر كه به راس نزديك گرديم ، برگ ها كوچكتر شده و كناره تقريبا ساده و وضع ساقه آغوش پيدا مي كنند. دمبرگ ها دراز ، گوشتي و به رنگ قرمز ارغواني به پهني چند سانتي متر و به قطر ۱ تا ۲ سانتي متر كه قسمت تحتاني آن ها متصل به ريشه گياه مي باشند. گل ها بسيار ريز و فاقد گلپوش مشخص و متمايز بوده و در گل آذين خوشه قرار گرفته و به رنگ زيباي آبي و در قسمت مياني در تابستان از تير تا شهريور ظاهر مي شوند. بعضي از پايه هاي اين گياه به تناسب شرايط متفاوت محيط زندگي، داراي گل هايي به رنگ سفيد يا گل مي باشند. در هر كاپيتول كاسني ۱۸ تا ۲۰ گل زبانه اي منتهي به ۵ دندانه ديده مي شود كه در انولوكري سبز رنگ و مركب از ۲ رديف براكته واقع اند.
سن رويشي کاسنی
با توجه به شرايط زندگي در نواحي مختلف به تفاوت به صورت يك ساله، دو ساله و چند ساله در مي آيد.
نيازهاي اكولوژيكي کاسنی
به طور كلي اين جنس، بومي مناطق كوهستاني آسياي مركزي هستند و گياهاني مقاوم به سرما و يخبندان مي باشند. كاسني در انواع اقليم ها به خصوص در مناطق معتدله و در زمين هاي نسبتا مرطوب كنار جاده ها، اماكن باير در قسمت هاي سايه مرطوب و كم نور و دامنه هاي كم ارتفاع به حالت خود رو مي رويد. در زمين هاي آهكي- رسي كه رطوبت كافي داشته باشند بهتر رشد مي كند. كاسني به خاك هاي غني ،خوب زهكش شده ، خنثي تا قليايي ( با پي اچ متوسط ) و نور خورشيد نياز دارد.
زيستگاه طبيعي کاسنی
شيكوره احتمالاً از نواحي مديترانه اي منشأ گرفته و به قولي بومي آسيا و اروپا است.
پراكنش کاسنی در جهان
سطح انتشار اين گياه بسيار وسيع است و در اروپا و آفريقا از مراكش تا شمال اروپا و در آسيا از بلوچستان تا سيبري،
هندوستان، شمال آمريكا و استراليا و مصرمي رويد. اولين بار در سال ۱۶۱۶ از كشت آن در آلمان نام برده شده است . مراكز توليد آن در اروپا شامل كشورهاي فرانسه ، هلند و بلژيك است.
پراكنش کاسنی در ايران
كاسني داراي پراكنش وسيعي است و تقريبا در اغلب مناطق ايران مي رويد چنان كه در دامنه هاي كم ارتفاع البرز ، راه قزوين به رشت، اطراف رودبار، تهران – كرج، اطراف تهران ، آذربايجان ، اروميه و نواحي ديگر آن ، گيلان ، اطراف رشت ، لاهيجان ، فارس، بلوچستان، آبادان و مناطق كوهستاني خراسان بين بجنورد و مشهد در ۱۵۰۰ متري ، بين مشهد و فريمان در ۱۰۰۰ تا ۱۳۰۰ متري مي رويد.
آب و هواي مطلوب كاسني
كاسني محصول آب و هواي خنك و فصل نسبتا سرد است و گرماي شديد نواحي گرمسير باعث زود بذر دادن آن مي شود
محل مناسب رويش کاسنی
زمين هاي نسبتاً مرطوب كنار جاده ها ، اماكن باير و دامنه هاي كم ارتفاع كاشت كاسني كاسني را به وسيله بذر ازدياد مي كنند. بذركاسني به مدت 5 تا 6 سال قوه ناميه خود را حفظ مي كند، بذر را مي توان در خزانه و يا در محل اصلي كاشت. اگر بذر را در خزانه بكارند پس از آن كه نهال داراي چهار برگ شد آن را به محل اصلي منتقل مي كنند ولي بهتر است كه كاشت آن در محل اصلي و در زمين هاي آماده نسبتاً مرطوب و داراي كود حيواني كافي صورت مي گيرد. دانه گياه را در هر فصلي مي توان كاشت ولي مناسب ترين زمان، كاشتن دانه در اوايل فروردين مي باشد. زود كاشتن بذور ، خطر به گل رفتن بي موقع بوته ها را در همان سال اول به دنبال دارد به علاوه اگر زود كاشته شود در موقع برداشت قطر ريشه ها زياد بزرگ مي شود كه چندان مطلوب نيست، از طرفي ديگر كاشت بذر با تأخير باعث مي شودكه دوره رشد كوتاه شده و رشد قطري ريشه ها به علت فرصت كم جهت ذخيره سازي مواد ، محدود خواهد شد.
معمولاً بذر را قبل از كاشت چند ساعت در آب خيس كرده و پس از بيرون آوردن و باد دادن در عمق 2 سامتي متري مي كارند. عمل كاشت درزمين ممكن است با دست يا ماشين هاي مخصوص انجام گيرد. پس از پراكنده كردن دانه در 2 هفته جوانه مي زنند . دماي - زمين با غلتك زدن ملايم روي دانه را با يك قشر نازك خاك مي پوشانند. بذرها بعد از 1 4 همراه با نور مناسب درشرايط آفتابي يا كمي سايه است. - مناسب براي جوانه زني 6
خاك و كود مطلوب كاسني
بهترين و مناسب ترين زمين براي اين گياه خاك هاي ليموني سبك كه داراي مقدار زيادي مواد آلي است مي باشد. در خاك هاي هوموسي نيز محصول فراوان حاصل مي شود. در زمين هاي هوموسي كه معمولا فسفر و پتاس ضعيف هستند كافي است كه فسفر و پتاس به خاك اضافه شود و به زمين هايي كه فاقد هوموس و مواد آلي هستند، ازت و فسفر به خاك اضافه مي كنند. كود ازته در دو مرحله مصرف مي شود، نصف مقدار توصيه شده كمي قبل از كاشت بذر و بقيه به صورت سرك در مرحله اي كه ريشه ها شروع به رشد قطري مي كنند. ضمناً مصرف ازت زياد، رشد، قطري ريشه ها را ب ه تأخير انداخته و برداشت به موقع محصول، غيرممكن مي گردد. دادن كود حيواني براي توليد آن ضرورتي ند اشته و توصيه مي شود كه شيكوره را بعداز محصولي بكاريم كه به اندازه كافي كود حيواني دريافت كرده باشد از نظر نيازهاي كود ي ، خاك و ميزان آبياري شباهت زياي به كاهو دارد. بايد توجه داشت كه در زمين هاي رسي سنگين كيفيت pH ، نوع خاك ريشه ها كم و برداشت محصول با مشكلاتي مواجه خواهد شد. نبايد بلافاصله قبل از كاشت ، كود حيواني مصرف نم و د ، زيرا اين عمل چنگالي شدن و چند شاخه شدن ريشه ها را تحريك مي كند و چنين ريشه هايي براي فورسينگ مناسب نيستند.
داشت کاسنی
پس از رشد و پيدايش گياه جوان وقتي ارتفاع گياه به ۱۰ الي ۱۵ سانتي متر رسيد، مزرعه را كج بيل اول زده و هفته بعد از آن، كج بيل دوم زده مي شود . چون رشد اوليه اش كند و بطئي است به علف هاي هرز حساسيت زيادي دارد
لذا بايد علف هاي هرز را از زمين خارج سازند . پس از گذشت ۱۱ تا ۲۰ روز اعمال فوق را به منظور اصلاح زمين مجدداً انجام مي دهند.
برداشت کاسنی
برگ را در ماه هاي تير و مرداد و ريشه را در مهر و آبان مي توان برداشت نمود .براي توليد دانه پس از بيرون آوردن ريشه هاي آن، تعدادي از ريشه ها را كه رشد كافي نموده و قوي سالم باشند ، براي توليد ، انتخاب و بي درنگ مجدداُ در زميني كه قبلا تهيه و آماده و كود دهي شده ، مي كارند . اين پايه ها در بهار رشد نموده و در پاييز سال بعد به دانه مي نشينند و مي توان محصول دانه ي آن را برداشت نمود . لازم به تذكر است كه برگ كاسني را بايد موقعي از ساقه جدا كرد كه گياه كاملاُ رسيده باشد ، زيرا در غير اين صورت به نمو ريشه زيان مي رساند. در موقع خارج كردن ريشه كاسني از زمين بايد به اين نكته توجه شود كه ريشه ها در آخر سال اول از زمين خارج گردد، زيرا در غير اين صورت اگر ديرتر ب هدست آيد، حالت گوشتدار بودن آن از دست رفته و سخت، چوبي و غير قابل استفاده مي شود.
برداشت اين گياه مانند يونجه با داس صورت مي گيرد . اين گياه را سه بار در سال مي توان برداشت نمود. اگر كشت
در اسفند ماه صورت گرفته باشد، برداشت اول در اوايل تابستان، چين دوم در اواسط تابستان و چين سوم در اواخر مهر ماه صورت مي گيرد. برداشت ريشه هاي شيكوره معمولاً در فصل پاييز صورت مي گيرد.
عملكرد کاسنی در هكتار
ميزان توليد ريشه کاسنی در سال دوم ۱۰ تن در هكتار و ميزان اندام هاي هوايي ۱۲ تا ۲۵ تن در هكتار در هر سال است. برگ كاسني را معمولاً در مرداد ماه مي چينند و آنها را در هواي آزاد و يا در اطاق هايي تحت اثر گرماي ملايم خشك مي كنند.
اندام هاي مورد استفاده کاسنی
ريشه ، برگ، دانه، گل و تقريبا تمامي اعضاي كاسني مورد استفاده قرار مي گيرد.
