نخود فرنگي

نخود فرنگی

نخودفرنگی با نام علمی Pisum sativum و نام انگلیسی Sweet pea در خانواده Fabaceae  دسته بندی میشود. نخود فرنگی بومی شمال آسیا، اروپا و نواحی اطراف دریای مدیترانه است.کشورهای عمده تولیدکننده نخودفرنگی شوروی،چین،هندوستان و ایالات متحده آمریکا به شمار می روند.در ایران ارقام مختلف نخود سبز وارد شده و کشت میگردد.

*گیاهشناسی

گیاهی یک ساله،پیچک دار و با ساقه اصلی نازک و بالارونده،ریشه ای با عمق 60-50 سانتی متر، برگ های مرکب و سه برگچه ای و با گوشواره های بزرگ و مشخص میباشد.

گلها صورتی مایل به سفید،مرکب یا چندتایی میباشند.گیاهی خودگشن است و حتی گرده افشانی قبل از باز شدن گلها انجام میشود.

طول غلاف 6-4 سانتی متر و از 10-4 بذر در هر غلاف تشکیل میشود.

*ارقام نخودفرنگی

از نظر گیاهشناسی دارای واریته های مختلفی است:

1)P.s.var.sacharatum: نخود فرنگی دانه شیرین نام داردکه دارای غلاف ترد و نرم است و مثل لوبیا قابل خوردن است.

2)P.s.var.marcocarpom : غلاف و دانه مثل لوبیا قابل خوردن است.

3)P.s.var.humili : پاکوتاه، غلاف ها خط دار، زودرس هستند و دانه ها استفاده میشوند.

4)P.s.var.medular : دانه ها استفاده میشوند ولی دانه ها چروکیده و گوشه دار هستند.

در این واریته نشاسته بلافاصله تبدیل به دکسترون و ساکاروز شده و به همین دلیل دانه ها حالت چروکیده و گوشه دار میشوند.

نخود فرنگی از لحاظ رشد دو نوع هستند:

1)Bush type بوته ای و پاکوتاه است

2)Pole type پابلند است

*مایه زنی نخود فرنگی (Inoculating)

در نخود فرنگی مثل سایر بقولات آغشته کردن به باکتری مفید است.باکتری ازت را فیکس کرده و مناسب برای خاک و بذر میباشد.اگر قبل از نخودفرنگی یکی از محصولات خانواده بقولات کشت شده باشد دیگر نیازی به باکتری نیست چون زمین خودش باکتری دارند. بذر را در جای تمیز ریخته و مقدار مورد نیاز باکتری را مثل سم روی آن ها ریخته و مخلوط کرده بعد از طریق ریشه چه جذب میشود.

*زمان کاشت نخودفرنگی

باتوجه به اینکه نخودفرنگی گیاهی روزبلند است، لذا باید هرچه سریعتر کشت شود تا در شرایط روزکوتاه رشد لازم را انجام دهد و تولید شاخ و برگ زیادی نماید و سپس در شرایط روزبلند شروع به گلدهی بنماید و چون این گیاه روزبلند میباشد در تاریخ های کشت مختلف همزمان خواهند رسید. لذا برای برداشت طولانی تر از ارقام با طول دوره رشد متفاوت استفاده خواهد شد و این ارقام باید ازحساسیت کمتری به طول روز برخوردار باشند.نخودفرنگی محصول فصل خنک است و در هوای خنک بهترین رشد را دارد.بذر در دمای 2-1 درجه سانتی گراد قادربه جوانه زنی میباشد.بهترین دما برای رشد رویشی دمای حدود 18-13 درجه سانتی گراد میباشد.نخودفرنگی تحمل هوای گرم را ندارد و در هوای گرم بلافاصله آردی میشود.همه واریته ها در بهار کشت میشوند البته در مناطق گرم در پاییز و زمستان کشت میشود.

*کاشت نخودفرنگی

برای کاشت دمای خاک باید حداقل به 5 درجه سانتی گراد رسیده باشد.ارقام از لحاظ زمان رسیدن از کاشت تا برداشت حداقل دو ماه و حداکثر سه ماه زمان نیاز دارد.در کشت مکانیزه فاصله ردیف کاشت 30-20 سانتی متر و بین بوته ها 5-3 سانتی متر در نظر گرفته میشود.

نخودفرنگی از جمله گیاهانی است که باید تناوب در کشت آن رعایت شود که دوره تناوب آن هم 6-4 سال میباشد.کاشت نخودفرنگی بعد از گیاهان وجینی بهترین نتیجه را میدهد.

*خاک مناسب کاشت نخودفرنگی

نخودفرنگی در انواع خاک ها کشت میشود ولی خاک لوم شنی برای زودرسی محصول بهتر است. PH مناسب برای کاشت 5.5-6.5 میباشد.در زمان کاشت میتوان از کودحیوانی یا کود سبز تا 20 تن در هکتار استفاده کرد.از آنجایی که نخودفرنگی تثبیت ازت دارد ،40-30 کیلوگرم ازت خالص،80-40 کیلوگرم فسفر و 100 کیلوگرم پتاسیم در هکتار مورد نیاز است.

*میزان بذر مورد نیاز نخودفرنگی:

وزن هزار دانه نخودفرنگی حدود 153 گرم میباشد و میزان بذر مورد نیاز حدود 32-30 کیلوگرم در هکتار است.

*عملکرد نخود فرنگی

میزان محصول نخود فرنگی همراه با غلاف حدود 17 تن در هکتار و اگر فقط دانه باشد حدود 4-3 تن میباشد.

*برداشت نخودفرنگی

معمولا سه هفته پس از گلدهی برداشت آغاز میشود، برای برداشت غلاف ها باید ازسبز تیره به رنگ روشن تغییر یابند.بهترین روش تشخیص زمان برداشت استفاده از واحد حرارتی(درجه روز) است.نخودفرنگی برای تهیه فرآورده با Mover  برداشت میشود و در دستگاهی میرود که غلاف ها را جدا و سپس دانه ها را جدا می کنند.وقتی محصول به حد برداشت می رسد باید برداشت سریع انجام شود و در جای خنک نگهداری شود.به طور کلی زمانی که غلاف ها سبز و شاداب هستند و رسیده اند، قبل از سفت شدن دانه ها باید برداشت شوند.

کیفیت به تردی و شیرینی دانه ها بستگی دارد  و اندازه مهم نیست.

*آفات  وبیماری نخودفرنگی

-پوسیدگی ریشه/برق زدگی نخود/پژمردگی فوزاریومی/موزاییک

-شته نخودفرنگی/کنه تارعنکبوتی/مینوز برگ/سرخرطومی/لارو و مگس بذر ذرت

*خواص نخودفرنگی

-مناسب برای پوکی استخوان

-تنظیم قندخون

-بهبود هضم

-مفید برای بینایی

ارزش غذایی نخودفرنگی به ازای هر 100 گرم

*سوالات رایج

-شرایط انبارداری نخودفرنگی به چه صورت میباشد؟

پس از انتقال از مزرعه باید دانه ها در سردخانه خنک شوند سپس باید در دمای 3 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی بالا انبار شوند.