کاهو

ام علمی کاهو :  Lactuca sativa var. crispa

درصد خلوص بذر کاهو: 97%

درصد قوه نامیه بذر کاهو : 90%

وزن هزار دانه کاهو : 1/5 گرم

کاهو از عمده سبزیجات پر مصرف در دنیا می باشد. و از جمله سبزیهایی است که در تمام فصول سال مورد استفاده قرار می گیرد. کاهو گیاهی روز بلند دو ساله و مقاوم به سرما . اب و هوای خنک را می پسندد ولی در آب و هوای خشک و گرم سریع به گلدهی می رود و کیفیت خوراکی آن کاهش میابد .

نیاز های اکولوژی کاهو

خاک مناسب برای کاشت کاهو :

کاهو در هر نوع خاکی می روید ولی بهترین خاک برای کشت کاهو خاک شنی رسی غنی از مواد آلی می باشد . و چنانچه کاهو را در خاکهای فقیر کشت کنید عملکرد محصول به شدت کاهش میابد . کاهو در خاکهای با PH اسیدی به ندرت رشد می کند.

نور مورد نیاز کاهو:

کاهو به نور زیاد احتیاج دارد .

دمای مورد نیاز کاهو:

کاهو گیاه به آب و هوای معتدل مایل به سرما نیاز دارد. 

روش کاشت کاهو 

۱ ) خزانه کردن: این روش به دو صورت انجام می گیرد 

الف ) بذر کاهو را روی خطوطی به فاصله ۱۰ سانتیمتر در خزانه ی اول می کارند و پس از جوانه زدن و زمانی که گیاه ۳ برگه شد آن را به خزانه دوم که فاصله ردیف ها از یکدیگر ۲۰ سانتیمتر باشد منتقل و به فواصل ۱۰ سانتیمتر از یکدیگر نشاء می کنند . زمانی که بوته ها ۵ تا ۶ برگه شدند ، آنها را به زمین اصلی که فاصله ردیف ها از یکدیگر ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر باشد ، منتقل و به فاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر از یکدیگر می کارند.

ب) در این روش پس از آن که بوته های جوان در خزانه اول ۳ برگه شدند آنها را مستقیما به زمین اصلی منتقل نموده و بفاصله ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر از یکدیگر روی ردیف هایی به فاصله ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از هم می کارند . نکته مهم و قابل توجه آن است که دقت شود اگر خزانه کوُش گرم و یا شاسی باشد چون دارای حرارت مناسب است ، پس از انتقال بوته ها به زمین اصلی صدمه ای به گیاه وارد نشود. زیرا هوای آزاد حرارت مناسب خزانه را نخواهد داشت ، بنابراین روش اول تا حدود زیادی این مشکل را حل می نماید. 

2) کاشت کاهو در زمین اصلی :

علت اساسی خزانه کردن گیاه آن است که چون کاهو گیاه پُرتوقعی است، در زمین کوچکتر تامین مواد غذایی و مراقبت های زراعی ارزانتر و آسانتر انجام می شود، به همین دلیل آن رادر خزانه کردن میکارند. ولی اگر بخواهند در زمین اصلی اقدام به کشت کنند ، عملیات وجین کردن و تُنُک نمودن گران تمام می شود .   به همین دلیل از گیاهان دیگری مانند : تربچه و پیازچه کمک می گیرند و آنها را باهم می کارند تا در زمانی که این گیاهان برداشت می شوند ، عملیات وجین کردن و تُنُک کردن هم خود بخود صورت گیرد و چنانچه نقاطی از زمین تُنُک و نقاطی دیگر انبوه باشد ، از نقاط انبوه تر بوته ها را خارج ساخته و در نقاط تُنُک تر نشاء نمایند .

بهترین روش کاشت در زمین اصلی، روش خطی (ردیفکاری) است و درکشت های وسیع این عمل را با ماشین بذرافشان انجام می دهند .کاهو به وسیله بذر کشت و تکثیر می شود . بذر آن دارای برجستگی و به دو رنگ سیاه و سفید است و در یک کیلو گرم حدود یک میلیون دانه یافت می شود. برای آن که بذر کاهو متراکم کاشته نشود بهتر است که بذر را با ۵ برابر حجم خود خاک نرم و یا ماسه مخلوط نموده و در زمین بپاشند.

بذر گیری کاهو: 

برای آن که بذر سالم و قوی بدست آید ، بین بوته های کاهو آنهایی را که بهتر هستند انتخاب نموده و در اوایل فروردین ماه در زمینی که آماده شده ( زمین انتخابی برای هر نوع از کاهو ، بایستی جداگانه در نظر گرفته شود و توجه بنمایند که انواع مختلف مانند : کاهو پیچ یا کاهو دولابی و غیره را باهم مخلوط نکارند ) مجددا می کارند. فاصله بین این بوته ها ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتر از یکدیگر مناسب است . اواخر اردیبهشت ماه بوته ها بزرگ شده و به گل می نشینند و بذر آنها در ماههای خرداد و اوایل تیرماه کاملا می رسد.  آنگاه ساقه های حامل بذر را قطع نموده دسته کرده و در محلی سایه خشک می کنند ، سپس آنها را با ملایمت تکان داده ( می کوبند ) تا بذرها جدا شوند. گروهی از متخصصین و افراد با تجربه معتقدند که بذر دوساله کاهو برای کشت بهتر از بذر یک ساله آن می باشد. 

آبیاری کاهو:

نياز آبى کاهو على‌رغم حجم کم بوته نسبتاً زياد است. عمل تبخير در برگ‌هاى لطيف و بدون واکس کاهو به‌ شدت صورت مى‌گيرد و بنابراين علائم کمبود آب خيلى زود در گياه ظاهر شده و موجب زيان فراوانى مى‌گردد. مخصوصاً موقعى که کمبود آب موجب خشک شدن حاشيه برگ‌ها شود. در اين‌صورت کليه محصول غير قابل استفاده و فروش خواهد شد. 

کود مورد نیاز کاهو:

به طور کلی کاهو را می توان در انواع خاک ها کاشت کرد. کاهوی بهاره در زمین های سبک که زود گرم می شوند بهتر رشد می کنند. مناسب ترین زمین برای کاهو، خاک لومی سبک است که مقدار زیادی مواد آلی دارد. خاکهای نیمه سنگین همراه با مواد  هوموسی که دارای نفوذ پذیری مناسب و ظرفیت نگهداری بالای آب است (خاکهای لومی شنی ویا لومی رسی) نیز برای این گیاه مناسب اند.  بستر بذر کاهو می بایست صاف، نرم و یکنواخت باشد که برای استقرار و رشد گیاهان جوان کاهو بسیار ضروری است.مناسب ترین PH  خاک برای زراعت کاهو بین ۵/۵ تا 7/5 است. کاهو گیاهی است پُر توقع و بایستی قبل از کاشت حداقل در هر هکتار ۲۰ تن کود حیوانی پوسیده و ۲۰۰ کیلو فسفات آمونیم و ۱۰۰ کیلو گرم پتاس داده شود. کود دامی به علت کوتاه بودن دوره رویشی گیاه کاملا در دسترس آن قرار نمیگیرد، بنابراین باید مقدار کافی کود شیمیایی در اختیار گیاه قرار داد تا ریشه های سطحی کاهو بتوانند به نحو بهتری از آن استفاده نمایند. کاهو به انواع نمک ها حساس است وتحت شرایط شوری خاک قسمت پیچ را با تاخیر میسازد بنابراین باید در مقدار کود شیمیایی دقت فراوان کرد. گیاهان جوان نسبت به شوری تحمل کم وگیاهان بالغ تحمل بیشتری دارند. 

داشت و برداشت کاهو: 

دو هفته بعد از نشاء کاری مبارزه با علف های هرز آغاز می شود .دفع علف های هرز با علفکش های شیمیایی و یا وجین کردن انجام می شود .معمولا در کشت مستقیم  ۱تا ۲ بار و کشت نشائی بیش از یکبار وجین نمی شود. در زمان وجین کردن باید دقت شود که به گیاه آسیبی نرسد زیرا گیاه صدمه دیده در مقابل بیماری ها به ویژه بیماری سفیدک بسیار حساس است. کاهو از زمان کاشت به آبیاری منظمی نیاز دارد، آب زیاد یکباره می تواند به گیاه خسارت زیادی بزند. ظرفیت مزرعه آبی برای کاهو ۶۵ تا ۷۰ درصد است و دوره خشکی نیز برای کاهو مناسب نیست. این سبزی  طی دوره رویشی کوتاه خود به میزان ۱۴۰ تا ۱۶۰ لیتر آب در متر مربع نیاز دارد. برداشت کاهو در سطوح کوچک با چاقو های دسته بلند انجام میشود و در زراعت با سطوح بزرگ با ماشینهای ویژه برداشت کاهو انجام میشود . بسته بندی وحمل و نقل برای میدانهای تره بار در صندوق های چوبی انجام میگیرد و برای جلو گیری از پژمردگی کاهو لازم است ازکاغذهای ویژه ضد رطوبت که در بین ردیفهای کاهو  در صندوقها قرار میدهند استفاده نمود. دردمای صفر درجه ورطوبت نسبی ۹۵ درصد میتوان کاهو را به مدت ۷ هفته نگهداری کرد. 

آفات کاهو :

شته، که از شیره گیاهی کاهو استفاده می کند .

بیماری های کاهو:

سفیدک داخلی کاهو:

عامل این بیماری قارچ bremialactuca می باشد . این قارچ از شاخه ۱ میکوتا  (oomycota) ، دارای میسلیوم بین سلولی می باشد و به صورت پارازیت اجباری ، غذای خود را توسط هوستوریوم های گرد از سلولهای زنده گیاهی می گیرد . این قارچ ، زمستان ، شرایط نامساعد را در بذر کاهو ، خاک و بقایای آلوده سپری می کند . گسترش این بیماری معمولا توسط باد صورت می گیرد .

علائم  بیماری :

روی برگ کاهو لکه های مجزا و یا درهمی ظاهر می شود  لکه های روی پهنک برگ وقتی نمایان می شوند شکل زاویه دار و رنگ قهوه ای دارند . در نواحی بروز لکه ها بافتهای برگ پوسیده و یا خشک می شوند . در شرایط رطوبتی بالا در پشت برگها اندامهای رویشی قارچ ظاهر می شود . کپکهای سفید پشت برگ اندامهای بارده غیر جنسی قارچ است . مناسبترین درجه حرارت برای گسترش این قارچ  C°  ۲۵-۲۰  است و در چنین شرایطی  آلودگی و نفوذ قارچ به داخل گیاه از طریق روزنه های هوایی برگ میسر می شود . دوره ی کمون بیماری مدت ۶-۸ روز طول می کشد و سپس علائم بیماری بروز می کند.

لکه قهوه ای کاهو:      

این بیماری که خسارت اصلی آن در مناطق مرطوب بیشتر است در نقاط مختلف کشت کاهو در ایران مخصوصاً در خوزستان همه ساله خسارت زیادی چه در مزرعه و چه در موقع حمل محصول به آن وارد می آورد.

علایم:

در روی برگ های کاهو لکه های کوچکی ایجاد می شود که ابتدا سبز کم رنگ هستند و بتدریج تغییر رنگ یافته و به رنگ قهوه ای در می آید.این لکه غالباًمدور بوده و در وسط آن ها سنج گیاه خشک ونکروزشده و گاهی لکه ها به صورت دوایر متحدالمرکزی در می آیند.عموماً لکه ها دارای هاله ی روشنی در اطراف خود می باشند و در شرایطی که رطوبت محیط بالا باشد لکه ها به یکدیگر متصل شده و تمام سطح برگ را فرا می گیرد.

کنترل:

1) معدوم نمودن بقایای گیاهی سال قبل

2) شخم عمیق

3)استفاده از سموم زیست یا لوناکول به نسبت۲-1/5 در هزار و هر ۱۵ روز یکبار سمپاشی

از جمله بیماری های دیگر کاهو می توان به کپک خاکستری کاهو – لکه خاکستری کاهو – آنتراکنوز کاهو _موزاییک کاهو-لکه ی قهوه ای کاهو  و سفیدک داخلی کاهو اشاره کرد .