این گیاه درآمریکای شمالی و جنوبی رشد میکرده و امروزه درسراسر جهان کشت میشود.درایران به دلیل سازگاری آن با نواحی خشک ایران دراستانهای بوشهر،کرمانشاه،فارس،اصفهان،خراسان، سیستان بلوچستان، هرمزگان ومرکزی کشت میشود.درزمان حکومت قاچار تنباکو بعنوان یک محصول کشاورزی مهم محسوب میشودو بصورت گسترده درایران کاشته می شده اما دردهه های اخیر بدلیل مخارج و شرایط خاص کشاورزی تولید کوددرایران کاهش یافته است.
گیاهشناسی: توتون گیاهی یکساله به ارتفاع یک تا دو متر (گاهی بیشتر)است . ریشه این گیاه راست،منشعب ونسبتاً سطحی بوده و طول آن با توجه به شرایطی اقلیمی محل رویش بین 50 تا 60 سانتی متر می باشد. توتون دارای ساقه های غیر منشعبی است که طول ان درمرحله گلدهی 120 تا 180 سانتی متر می رسد.ساقه به گل آذین خوشه ای با بیش از 150 گل قیف مانند ختم می گردد. گلهای گیاه توتون به رنگ سفیدیاصورتی ازپائین به طرف بالا و نیز هر انشعاب آن ادامه می یابد. دوران باز شدن گلها به چند هفته وتا 3 ماه می رسد . گلهای این گیاه بصورت نر وماده و گلدهی و لوله مانند است. برگ های توتون نسبتاً بزرگ و فاقد دمبرگ و به شکل قلبی شکل و تخم مرغی شکل، نیزه ای شکل و یا صاف دیده می شود. برگهای توتون به طول حداکثر 60 سانتی متر و عرض حداکثر 30 سانتی متر بصورت متناوب و برروی شاخه قرار دارند. درهر بوته
پتانسیل تولید 20 تا 30 برگ وجود دارد. بزرگترین برگ ها در ناحیه میانی ساقه قرار دارد. میوه توتون به صورت کپسولی است که دارای 4000 تا 8000 دانه بسیار ریزمیباشد . میوه آن پوشینه، بیضوی و محتوی دانه های بسیار ریز است و رنگ آن قرمز تیره می باشد.نیازهای اکولوژیکی: توتون به سرما حساس بوده و دمای مناسب برای برداشت توتون 10 درجه سانتی گراد برای رشد گیاه مناسب نبوده. بخصوص اگر هوای ابری ومرطوب همراه باشد. نیاز توتون شرقی وتنباکو به آفتاب زاد ولی توتون معمولی نسبت به آن ها کمتر است. توتون به هوای خشک بسیار مقاوم و بادهای داغ و خشک دشتستان را به خوبی تحمل می کند. خاکهای سبک تا متوسط با ماده آلی و نیتروژن کم برای تواون مناسب می باشد . تنباکو سازگار خوبی با خاکهای نیمه سنگین دارد . خاکهای سبک، شنی و آماده کاشت بهترین گزینه برای رشد تنباکو محسوب می شود. توتون معمولی به PH کمتر از 5 حساس می باشد. توتون سازگارخوبی به PH دارد و PH حدود 7/5 برای تولید مناسب می باشد. گیاه تنباه به آبیاری متوسطی نیاز دارد، البته این گیاه را باید تا قبل از جوانه زنی به طور مداوم آبیاری کنید.
کاشت، داشت، برداشت:
یکی از مهمترین نکات در کاشت هر گیاه زمان کاشت آن است . تنباکو در درسته گیاهان بهار کاشت قرار دارد. بهترین زمان برای کاشت بذر تنباکو فصل بهاراست. بذر توتون بسیار ریز بوده وامکان کاشت آن در زمین اصلی وجود ندارد و بایستی خزانه گیری شود. رشد خزانه تحت شرایط گلخانه ای 6 تا 8 هفته و در محیط باز تا 12 هفته می باشد. چند روز بعد از نشاء کاری ریشه ها جدید بوجود می آید امّا رشد بوته ها طی 2 تا 3 هفته بعد از استقرار صورت می گیرد. دوران رشد سریع از حدود 4 تا 5 هفته بعد از نشاء آغاز می شود وطی این مدت4 تا 7 هفته برگ ها به سرعت رشد می کند. نشاءها را در مرحله 5تا7 برگی از اواسط بهار می توان به زمین اصلی منتقل کرد. نشاءها را در ردیف هایی به فاصله 60 تا 80 سانتی متر و فاصله دو بوته 40 سانتیمتر باید کشت شوند. در فصل
اییز افزودن 20 تا 25 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً
وسیده به خاک و شخم زمین مناسب باعث عملکرد بهتر می شود. عمل برگ چینی از اواخربهاریعنی خرداد آغاز می شود و طی چند مرحله تا اواخر شهریور انجام می گیرد. برگهای رسیده تیره و بگ برگ ها اصلی روشن و کم بیش براق میشود. تحمل برگ چینی بهتر است صبح زود یا بعدازظهر که هوا خنک است انجام گیرد. رشد برگ های توتون به صورات همزمان نیست. از این رو در طول سال چهارتا پنج نوبت می توان برگ ها را براشت کرد.
خواص دارویی ودرمانی:
خیس کردن برگ های تنباکودر آب و ماساژموهای دارای شپش با آب حاصل از آن برای درمان مناسب است. عصاره برگ تنباکو موثر در خاصیت ضد کچلی است استفاده از جوشانده آن جهت درد مفاصل و بی حس کردن بخشهای مختلف بدن می باشد ترکیب خاکستر تنباکو با روغن گل سرخ جهت بهبود جوش موثر و خاکسترتنباکو برای درمان زخم کاربرد دارد. از دیگر خواص تنباکو می توان در درمان مارگزیدگی، اسهال خونی، درمن سردرد، درمان منیتول، زخم ها و پولیپ های بزرگ و تسکین آب مروارید نام برد. برگهای توتون بعنوان یک گیاه داروی ضد اسپاسم،خلط آور، آرام بخش،استفراغ آوروادرار آور است. اسید های آمینه و پروتئین گیاه توتون حتی از سویا نیز بیشتر است و از این پروتئین می توان برای ساخت دارو و درمان بیماریهای مثل دیابت و آرتروز، ایدز و بیماریهای عفونی استفاده می شود.
ممنوعیت ها: مصرف تنباکو می تواند باعث افزایش سرعت ضربان قلب شود وهمچنین باعث کاهش عملکرد ریه ها و قدرت تنفسی می شود. مصرف تنباکو می تواند منجر به وجود لکه ها و لاکو پلاک برروی دندانها شود وهمچنین باعث تولید بوی نامطبوع در دهان می شود.مصرف تنباکو در طولانی مدت می تواند عوارض جدی برای سلامتی مانند سرطان، بیماریهای کبد و عروقی و بیماریهای تنفسی و اختلالات دستگاه گوارشی ومشکلات دندان شود.
منابع:
خواجه پور،م. سال 1386. گیاهان صنعتی انتشارات جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان.
مظفریان، ولی ا... سال 1391. شناخت گیاهان داروئی و معطر ایران. انتشارات فرهنگ خاص.
رحیمی نیا، مصطفی . سال 1390. فرهنگ مصورگیاهان داروئی انتشارات اشکذر.