سرخارگل (اکیناسه)
نام علمی : Achinacea purpurea
خانواده :Asteraceae
اکیناسه یا سرخارگل ازجمله گیاهان دارویی مهمی است که منشأ تمامی گونه های آن آمریکای شمالی بوده و این گیاه نزد بومیان این منطقه از اهمیت زیادی برخوردار بوده است . داروهای گیاهی زیادی از اندامهای مختلف سرخارگل تولید می شود که باعث افزایش کشت این گیاه در سالهای اخیر در کشور شده است . همچنین گونه های مختلف سرخار گل در کشورهای اروپایی و آمریکا به عنوان گیاه زینتی در پارکها و باغات کشت می شود .
خواص و موارد مصرف :
سرخارگل کاربردهای وسیعی در صنایع دارویی ، غذایی ، آرایشی و بهداشتی دارد . ازاندامهای مختلف سرخار گل برای درمان بیماریهای لثه و دهان ، سرماخوردگی ، سرفه ، برونشیت ، عفونتهای ریوی و تقویت سیست ایمنی بدن استفاده می شود . مواد مؤثره موجود در ریشه وپیکره رویشی سرخارگل خاصیت ضدقارچ ، ضد باکتری وضد ویروسی داشته و از آنها در پیشگیری و معالجه سرماخوردگی و بیماریهای تنفسی داروهایی تهیه می شود .
گیاه شناسی :
سرخارگل گیاهی علفی و چند ساله از تیره کاسنی دارای ریشه مستقیم و عمیق که دارای انشعابهای فراوانی می باشد . ساقه استوانه ای ، مستقیم و محکم و پوشیده از کرک . برگها پهن و کم وبیش نیزه ای یا بیضوی شکل و هر دوسطح آن پوشیده از کرکهای خشن ، گلها فنجانی شکل و دارای گلچه های زبانه ای و رنگ آنها بنفش تیره یا ارغوانی و ازخرداد تا شهریور ظاهر می شوند . میوه فندقه و چهار وجهی و رنگ آن خاکستری می باشد . وزن هزار دانه حدود 4 گرم می باشد .
عوامل محیطی :
این گیاه در مناطق مرطوب و پرنور، خاکهای با بافت متوسط و عمیق وغنی و در اکثر اقلیم ها به جز مناطق گرم و خشک رشد می کند . سرخارگل گیاهی آهک دوست بوده وترکیبات آهکی نقش مهمی در افزایش عملکرد ریشه و پیکر رویشی آن دارد اسیدیته 6 تا 7 برای رشد سرخارگل مناسب می باشد . این گیاه مقاوم به خشکی بوده ودر شوری بیش از 5/7 دسی زیمنس عملکرد محصول کاهش خواهد یافت . ریشه سرخارگل نسبت به اندام های هوایی گیاه مقاومت بیشتری دارد و تا دمای منفی 30 درجه را نیز تحمل می کند .
کاشت سرخارگل :
زمان کاشت : نشاء اواسط بهار و اوایل پاییز
روش های تکثیر : به وسیله بذر و از طریق رویشی( تقسیم بوته )
روش مناسب کشت : کشت غیرمستقیم یا نشاء کاری
تراکم کشت : 66 هزار بوته در هکتار
فواصل کشت ردیفی : فاصله دو بوته در طول ردیف 30 cm و فاصله بین ردیف 50 cm
بذر مورد نیاز : 5 تا 7 کیلوگرم بذر جهت کشت مستقیم و یک کیلو گرم برای سینی نشاء
عمق کشت بذر : 1/5 تا 2 cm
خاک مناسب : خاکهای لومی و دارای زهکش مناسب
اندام مورد استفاده و عملکرد : ریشه ، گل و کل اندام هوایی ، میانگین عملکرد سالانه خشک پیکر رویشی 3 تا 4 تن و ریشه خشک 1 تا 2 تن درهکتارمی باشد. البته معمولاً ریشه دو ساله یا سه ساله استفاده می شود تا ریشه ها هم از نظر کمی و کیفی مطلوبتر شود .
ملاحظات کاشت سرخار گل
* سبز شدن بذر سرخارگل به مقدار زیادی رطوبت نیاز دارد ورشد ابتدایی گیاه نیز بسیار کند می باشد لذا روش کشت مستقیم بذر برای این گیاه توصیه نمی شود .
* تکثیر رویشی سرخار گل از طریق تقسیم بوته امکان پذیر می باشد که به دلیل هزینه بالا و زمان بر بودن در سطوح کوچک مورد استفاده قرار می گیرد .
* زمان مناسب برای تکثیر رویشی اوایل مهر یا اوایل بهار (اواسط اردیبهشت) و زمان مناسب کشت غیرمستقیم برای خزانه هوای باز اواخر پاییز و درخزانه زیر پلاستیک اوایل اسفند ماه می باشد.
* زمان انتقال نشاء به زمین اصلی بسته به زمان خزانه گیری در مرحله چهار تا شش برگی شدن گیاه اوایل بهار یا اوایل پاییز می تواند باشد .
* زمان کاشت مستقیم اکیناسه اواخر پاییز مناسب می باشد و برای کشت بهاره اوایل بهار با پیش تیمار سرمادهی یک ماهه بذور توصیه می شود .
* با افزایش بیش از اندازه تراکم گیاهی از میزان عملکرد ریشه کاسته خواهد شد .
* در صورت امکان فاصله کاشت 30 cm در 30 cm بهترین فاصله کاشت برای بیشترین عملکرد ریشه و کنترل علف های هرز می باشد .
* در تکثیر رویشی معمولا از بوته های 2 یا 3 ساله استفاده می شود .
* در کشت پاییزه سرخارگل به دلیل طولانی بودن فصل رشد میزان عملکرد بیشتر از کشت بهاره می باشد .
* چینه سرمایی به مدت یک تا چهار هفته در دمای صفر تا پنج درجه سبب افزایش قوه نامیه بذر این گیاه می شود .
مدیریت تغذیه و آبیاری
سرخارگل گیاهی نسبتا کم توقع بوده ولی برای رسیدن به عملکرد اقتصادی باید عناصر غذایی به مقدار کافی در اختیار گیاه قرار بگیرد . این گیاه به خشکمی مقاوم می باشد و تنش ملایم خشکی موجب افزایش عملکرد ریشه می شود . استفاده 30 تن کود دامی پوسیده قبل از کشت وکودهای زیستی ریشه زا در طول دوره رشد و عناصر غذایی اصلی به خصوص ازت به صورت سرک برای بهبود عملکرد کمی و کیفی توصیه می شود .
برداشت
زمان برداشت اندامهای مختلف سرخارگل بستگی به زمان کاشت ، سن گیاه و هدف کاشت دارد . زمان مناسب برای برداشت پیکره رویشی سرخار گل مرحله گلدهی کامل است ریشه های سرخارگل باید در سال دوم یا سوم برداشت شود که زمان برداشت ریشه ها ی سرخارگل فصل پاییز و اواخر دوره رویشی گیاه در مهر و آبان می باشد . برداشت اندام هوایی گیاه از ارتفاع حدود 10 cm خاک بهتر است انجام گیرد . برای بالا بردن کیفیت مواد مؤثره موجود درریشه بهتراست ریشه ها در معرض سرمای پاییزه قرار بگیرند وپس از خشک شدن برگها و انتقال مواد غذایی به ریشه ها برداشت انجام شود . .
سؤالات رایج
برداشت بذر سرخارگل از سال چندم کشت امکان پذیر می باشد ؟ از سال دوم تا چهارم
میزان عملکرد بذر در گیاه سرخارگل چقدر می باشد ؟ 450 تا 600 کیلو گرم
دمای مناسب جهت خشک کردن اندام رویشی و ریشه های سرخارگل چند است ؟ 40 تا 45
زمان مناسب برداشت اسطوخودوس به منظور حفظ اسانس چه موقع می باشد ؟ صبح
بازده اقتصادی گیاه سرخار گل چند سال می باشد ؟ چهار سال