زیره سبز
نام علمی : Cuminum cyminum
خانواده :Apiaceae
زیره سبز گیاه دارویی ارزشمند و اولین بار توسط مردم مصر و هند کشت شده است. پس از فلفل مهمترین ادویه جهان است یکی از محصولات مهم صادراتی کشور می باشد. این محصول در کشورهای ایران ، هند ، سوریه ، ترکیه ، لبنان ، پاکستان ، عربستان ، عراق و مراکش تولید و کشورهای هند ، ترکیه ، ایران و سوریه اصلی ترین صادر کنندگان آن می باشند . در کشور استانهای خراسان رضوی و جنوبی ، سمنان ، اصفهان و کرمان بیشترین سطح زیر کشت را دارا می باشند .
خواص و موارد مصرف :
در اکثر فارماکوپه ها از آن به عنوان یک گیاه دارویی ذکر شده است که دارای خواص درمانی برای دل درد ، ضد نفخ و اشتها آور می باشد . دارای مقادیر فراوانی از ویتامینهای A ، C ، E می باشد که در بالا بردن سیستم ایمنی بدن و شادابی و سلامت پوست مؤثرند . اسانس زیره سبز خاصیت ضد باکتریایی دارد و در صنایع غذایی و صابون سازی کاربرد دارد و میوه این گیاه به عنوان چاشنی در مصارف غذایی و ادویه ای وصنایع شیرینی سازی مورد استفاده فراوان قرار می گیرد .
گیاه شناسی :
زیره سبز گیاهی علفی ، یکساله از تیره چتریان می باشد . ریشه گیاه دوکی شکل به طول ده تا بیست سانتی متر و ساقه ای به ارتفاع 15 تا 60 سانتی متر می باشد . برگها متناوب به رنگ سبز تیره ، بدون کرک و منقسم به بریدگیهای بسیار باریک و نازک و نخی شکل است . گلها کوچک به صورت گل آذین چتری به رنگ سفید ، صورتی یا ارغوانی هستند . میوه فندقه و معطر به رنگ سبز تا قهوای می باشد . وزن هزار دانه حدود 5/2 گرم می باشد .
عوامل محیطی :
زیره سبز گیاهی گرمسیری .ومقاوم به خشکی می باشد و باید در مناطقی کشت شود که گیاه در مرحله گلدهی و تشکیل میوه میزان رطوبت پایین باشد . این گیاه به شوری حساس بوده و در شرایط شوری بالاتر از 4 دسی زیمنس بر متر بر کلیه صفات آن اثر نامطلوب می گذارد همچنین به بیماری های قارچی همچون فوزاریوم بسیار حساس می باشد . رویشگاه های طبیعی زیره سبز دارای بارندگی بالای 300 میلیمتر می باشد ولی این گیاه در ارتفاع 900 تا 1600 متر از سطح دریا با میانگین بارش 140 تا 250 کاملا سازگار است . خاک های با بافت متوسط و پی اچ 5/4 تا 2/8 را برای رشد می پسندد .
کاشت زیره سبز :
زمان کشت : مناطق گرم و معتدل پاییز و مناطق سرد بهار
روش تکثیر : به وسیله بذر
روش مناسب کشت : کشت مستقیم (بذر)
فواصل کشت ردیفی : 15 تا 20 cm
بذر مورد نیاز : 15 تا 17 کیلو گرم در هکتار برای کشت با دستگاه خط کارمخصوص
عمق کشت بذر : ( 5/. تا 1 ) cm
خاک مناسب : لومی شنی
اندام مورد استفاده : بذر
عملکرد : میانگین 1000 تا 1200 کیلو گرم در هکتار
ملاحظات کاشت زیره سبز
* زمان کاشت زیره سبز در اصفهان به طور معمول دیرتر از کشت گندم در حدود نیمه دوم آذر ماه انجام می شود و دوره رویشی آن بین 100 تا 120 روز می باشد .
* 24 تا 36 ساعت قبل از کشت بهتر است بذر زیره سبز در آب خیسانده شود و با سموم قارچکش قبل از کشت حتما ضد عفونی گردد .
* کاشت زیره سبز به صورت نم کاری توصیه می شود ولی در صورت خشکه کاری نیز بلافاصله بعد از کشت زمین را باید آبیاری نمود .
* در بیشتر مناطق گرم کشت زیره در اواسط پاییز( آبان ) و در مناطق سرد معمولا بعد از زمستان (اسفند ) انجام می شود و به طور کلی تاریخ کشت پاییزه نسبت به بهاره از نظر عملکردی نتایج بهتری را به همراه دارد .
* تأخیر در کاشت بهاره زیره سبز باعث کاهش شدید عملکرد می شود .
* زمین کاشت زیره سبز باید سطحی نرم وهموار و بدون کلوخه باشد و بعد از پاشش بذر با استفاده از دیسک سبک یا هرس روی بذر پوشانده شود .
* ابیاری نوبت اول باید سبک و به گونه ای باشد که باعث شسته شدن بذور و متراکم شدن در کناره مرزها نشود .
* یکی از روشهای کنترل علف های هرز در زیره سبز آبیاری و شخم زمین در اواخر تابستان یا اوایل پاییز می باشد .
* به طور کلی با توجه به انطباق دوره رشد زیره سبز با بارشهای بهاره و زمستانه نیاز به آبیاری ندارد مگر اینکه با طولانی شدن دوره خشکی امکان سبز شدن گیاه ضعیف باشد که در این مرحله آبیاری تکمیلی توصیه می شود .
مدیریت تغذیه و آبیاری
زیره سبز گیاهی بسیار کم توقع می باشد و آبیاری مکرر همراه با کود های ازته نه تنها در افزایش عملکرد مؤثر نیست بلکه سبب کاهش محصول و گسترش بیماریها می شود . در طول دوره جوانه زنی نباید زمین خشک شود و نوبت بعدی آبیاری (در صورت عدم بارندگی مناسب) در زمان استقرار گیاه در اسفند و یک نوبت نزدیک به زمان شروع گلدهی در اردیبهشت ماه انجام می گیرد.بعد از جوانه زنی کامل دور آبیاری 12 تا 20 روز برای این گیاه مناسب می باشد . در طول دوران گلدهی ورسیدن میوه باید از آبیاری مزرعه زیره اجتناب کرد . مصرف 15 تا 20 تن کود دامی پوسیده و 50 تا 100 کیلو گرم کودهای فسفره و پتاسه قبل از کاشت و مصرف 25 و حداکثر 50 کیلو کود اوره در زمان استقرار گیاه همزمان با آبیاری در اسفند ماه توصیه می شود .
برداشت
زیره سبز باید قبل از رسیدگی کامل دانه ها وریزش بذر برداشت شود ضمن اینکه دانه های رسیده آن به شدت مورد علاقه مورچه می باشد وبرداشت دیر هنگام می تواند باعث ایجاد خسارت شدید شود . قبل ازشروع ریزش گیاه به صورت دستی یا با ادوات برداشت و سپس بعد از خشک شدن با کوبیدن یا توسط ماشین خرمن کوب دانه از کاه جدا می شود . بعد از خرمن کردن زیره همه روزه برای جلوگیری از تخمیر و خراب شدن باید اقدام به زیرورو کردن خرمن نمود .
سؤالات رایج
در کشت مکانیزه زیره سبز چند کیلو بذر توصیه می شود ؟ ده تا دوازده کیلوگرم
دور آبیاری زیره سبز پس از سبز شدن چگونه است ؟ 12 تا 20 روز بسته به شرایط اقلیمی
عملکرد نمونه در زیره سبز چه میزان می باشد ؟ 1800 کیلوگرم
زمان برداشت زیره چگونه مشخص می شود ؟ زمانی که حدود 80 درصد مزرعه تغییر رنگ داده