رازیانه
نام علمی : Foeniculum vulgare
خانواده :Apiaceae
رازیانه از قدیمی ترین گیاهان ادویه ای می باشد که در اکثر فارماکوپه های گیاهان دارویی برای میوه آن خواص دارویی ذکر شده است . منشأ آن نواحی مدیترانه و جنوب اروپا گزارش شده است و در اکثر نقاط جهان مانند جنوب و مرکز اروپا ، هند و چین و ژاپن و کشور های آفریقایی کشت می شود .
خواص و موارد مصرف :
تمامی پیکره این گیاه حاوی اسانس می باشد و اسانس آن در صنایع دارو سازی ، نوشابه سازی ،
غذایی و آرایشی و بهداشتی مصارف فراوانی دارد . از مواد مؤثره آن برای درمان سرفه و دل درد استفاده می کنند . اندام های مختلف رازیانه ضد نفخ و ضد دل درد و دل پیچه و محرک تولید شیر می باشد . از جمله مصارف غذایی مانند سیاه دانه و کنجد بر روی نان به عنوان طعم دهنده استفاده می شود همچنین به عنوان گیاه زینتی نیز کاربرد دارد .
گیاه شناسی :
رازیانه گیاهی علفی و چند ساله از تیره چتریان که عمر آن به چهار تا پنج سال می رسد . دارای ریشه ای غده ای و دوکی شکل راست و عمیق ، ساقه ای تو خالی که ارتفاع آن به 5/1 تا 2 متر می رسد . گلها زرد رنگ به صورت چتر مرکب برگها سبز رنگ ، متناوب و مانند شوید می باشند . میوه رازیانه فندقی و رنگ آن سبز یا قهوه ای می باشد . وزن هزار دانه 3 تا 5 گرم می باشد .
عوامل محیطی :
رازیانه گیاهی مدیترانه ای است که هوای گرم را برای رشد و نمو می پسندد و کشت آن در مناطقی که تابستان طولانی و زمستان زیاد سرد نداشته باشد توصیه می شود . در زماستانهای طولانی و بسیار سرد ریشه دچار سرمازدگی شده و گیاه به طور کامل خشک می شود . درجه حرارت مطلوب برای جوانه زنی 15 تا 16 درجه سانتی گراد می باشد . نسبت به انواع خاک ها و آب شورسازگاری دارد ونسبتا مقاوم می باشد و آستانه تحمل آن به شوری طبق گزارشات علمی تا 10 دسی زیمنس بر متر می باشد . پی اچ بین 5 تا 8 برای آن مناسب است .
کاشت رازیانه :
زمان کاشت : اوایل بهار ( اواخر اسفند )
روش تکثیر : از طریق بذر
روش مناسب کاشت : کشت مستقیم (بذر)
تراکم کاشت : ---- بوته در متر مربع
فواصل کاشت ردیفی : بوسیله خطی کار غلات روی ردیف 20 cm وبین ردیف 50 cm
بذر مورد نیاز : کشت ردیفی انجام می شود و 8 تا 10 کیلوگرم هم نیاز بذری هست
عمق کشت بذر 2 تا 3 cm
خاک مناسب : لومی رسی و غنی از عناصر غذایی
اندام مورد استفاده : دانه
عملکرد : در سال اول حدود 500 کیلو گرم و در سالهای بعد بین 1 الی 2 تن درهکتار
ملاحظات کاشت رازیانه
* کشت پاییزه رازیانه در مناطق با زمستان معتدل در اواسط پاییز ( آبان ) انجام می شود و بذر ها در بهار سال بعد در درجه حرارت 6 تا 8 درجه رویش دارند .
* کاشت رازیانه به صورت ردیفی و با استفاده از ردیف کار غلات انجام می گیرد .
* پس از کشت رازیانه باید زمین آبیاری شود .
* بذر های گیاهان دو ساله رازیانه از نظر قوه نامیه برای کشت توصیه می گردد .
* در کشت بهاره چون رازیانه دوره رویشی نسبتا بلندی دارد لازم است کاشت در اوایل سال (اواخر زمستان و اوایل بهار) انجام پذیرد .
* در مناطقی که تابستانهای خیلی گرم دارند مانند بوشهرگیاه یکساله می شود
* به دلیل وجود بیماریهای مشترک بین رازیانه و اکثر گیاهان تیره چتریان مانند هویج ، انیسون ، شوید و زیره تناوب کشت با آنها مناسب نمی باشد .
* رعایت زمان کاشت نقش زیادی در عملکرد محصول و کیفیت اسانس رازیانه دارد .
مدیریت تغذیه و آبیاری
رازیانه در طول دوره رویش به مواد غذایی نسبتا زیاد و آب کافی نیاز دارد . باتوجه به حساسیت ریشه رازیانه به کود های حیوانی نپوسیده توصیه می شود کودهای حیوانی کاملا پوسیده اواخر تابستان به خاک اضافه شود . کمبود مواد و عناصر غذایی خاک علاوه بر کاهش عملکرد مقاومت گیاه در مقابل سرمای زمستان را کاهش می دهد و به همین جهت در فصل بهار 40 تا 50 کیلوگرم ازت به عنوان سرک و در پاییز 80 تا 100 کیلو گرم فسفر و 40 تا 60 کیلو گرم پتاس پیش از کشت توصیه می شود .
برداشت
به دلیل عدم هم رسی در میوه رازیانه و امکان ریزش بذر قبل از ریزش بذر و با سفت شدن بذرها و تغییر رنگ آنها توصیه به برداشت رازیانه می شود . زمان مناسب برداشت در سال اول حدود اوایل مهر و در سال دوم و سوم اوایل شهریور می باشد . پس از برداشت باید نسبت به خشک کردن بذر ها در سایه یا با استفاده از دستگاه خشک کردن اقدام نمود .
سؤالات رایج
رطوبت مجاز برای نگه داری بذر رازیانه چقدر می باشد ؟ 11 تا 12 درصد
استفاده بیش از حد از عنصر ازت در تغذیه رازیانه چه نتیجه ای دارد ؟ سبب تحریک بیش از اندازه رشد رویشی گیاه و اختلال در رشد زایشی (گلدهی و تشکیل میوه) وکاهش شدید عملکرد می شود .
بذر مورد نیاز جهت یک هکتار رازیانه چقدر است ؟ 8 تا 10 کیلو گرم
بهترین زمان های آبیاری رازیانه چه موقع می باشد ؟ ابتدای رویش گیاه ، مرحله تشکیل ساقه و مرحله نمو گلها می باشد .
قوه نامیه بذر رازیانه تا چند سال حفظ می شود ؟ 2 الی 3 سال